Agresywność nastolatków: jak usunąć jej przyczyny

Czy nastolatek jest agresywny w domu i często się kłóci? Nie wiecie, co z nim zrobić, bo stale wywołuje konflikty? Bardzo się tym denerwujecie? Może obwiniacie siebie za stosowanie niewłaściwej metody wychowania? Nie jesteście w tym osamotnieni. Wielu rodziców twierdzi, że ich nastolatki często zachowują się agresywnie – i w domu, i wobec rówieśników.

Problemy okresu dojrzewania są związane nie tyle z pewną metodą wychowania, ile ze zmianami fizycznymi i hormonalnymi. Dorastanie to szczególnie trudny czas dla wczorajszego dziecka, co wywołuje w nim zamęt.

Ponadto w tym okresie nastolatki zaczynają przeceniać swoją rolę w społeczeństwie i rodzinie, a także wykazują krytyczne podejście do wartości moralnych i dobrobytu społecznego dorosłych. Wszystkie te czynniki zebrane razem mogą doprowadzić nastolatka do wybuchów agresji, a przy tym nie potrafi on jeszcze prawdopodobnie samodzielnie poradzić sobie z tak złożonymi uczuciami.

Oprócz wymienionych czynników rozpatrzmy jeszcze parę innych, które mogą spowodować agresywność nastolatków.

8 przyczyn przejawiania agresji przez młodzież

W ostatnich latach przeprowadzono wiele badań w zakresie agresywności w wieku dorastania. Naukowcom udało się ustalić szereg dodatkowych czynników, które powodują agresję. Oto niektóre z nich:

1. Traumatyczne wydarzenia

Śmierć lub choroba bliskiej osoby, rozwód rodziców, znęcanie się starszych braci, sióstr czy rówieśników mogą powodować u nastolatka stres, co może sprowokować go do okazywania agresji. W tym przypadku agresywność działa jak ochronny środek psychiczny.

Powodem agresywnego zachowania może stać się również to, że dziecko jest świadkiem przemocy lub konfliktów w rodzinie.

2. Doznawana przemoc

Przemoc fizyczna czy emocjonalna to jeszcze jedna z przyczyn agresywnego zachowania nastolatków:

• doznawana przemoc powoduje, że nastolatek odczuwa gniew i wstyd;
• poczucie wstydu nie pozwala mu opowiedzieć komukolwiek o stosowanej wobec niego przemocy, dlatego przeradza się ono w agresję.

3. Zaburzenia psychiczne

Niektóre nastolatki mogą cierpieć na zaburzenia psychiczne, takie jak:

• zaburzenie afektywne dwubiegunowe;
• ataki paniki;
• schizofrenia;
• depresja;
• zaburzenia pourazowe.

Wszystkie te zaburzenia wywołują agresywne zachowanie nastolatków.

4. Problemy zdrowotne

W niektórych wypadkach przejawy agresji u nastolatków wywołują też problemy medyczne: uszkodzenie mózgu, padaczka, upośledzenie umysłowe czy zespół Tourette’a. Po odpowiednim badaniu lekarskim wszystkie te choroby można wyleczyć i tym samym poradzić sobie z agresywnością nastolatka.

5. Zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi (ADHD) i zaburzenia uczenia się

Nastolatki cierpiące na ADHD mają pewne trudności społeczne i emocjonalne, bo zwykle nie są w stanie kontrolować procesów umysłowych, dlatego mogą wydawać się złe i agresywne.

6. Przeróżne uzależnienia                    

Niestety wielu nastolatków eksperymentuje już z narkotykami czy alkoholem. Gdy zaczynają nadużywać tych substancji albo uzależniają się od nich, to też może wywoływać agresywne zachowanie.

7. Presja ze strony rówieśników

Nasilenie agresywnego zachowania nastolatków obserwowano przeważnie w okresie adolescencji. Wówczas nasila się tendencja do odrzucania proponowanego przez dorosłych wzorca zachowania i wzrasta potrzeba akceptacji ze strony rówieśników. Każdy nastolatek stara się zostać częścią jakiejś grupy. Jeżeli tak się nie dzieje, odczuwa dyskomfort emocjonalny i gniew, które z kolei mogą prowadzić do wybuchów agresji.

8. Niska samoocena

W okresie dojrzewania dość charakterystyczne jest to, że wielu nastolatków cierpi z powodu niskiej samooceny. Starają się zrekompensować to poczucie niższości przez agresywne zachowanie. Najczęściej dzieje się tak wtedy, gdy nastolatek znajduje się w kręgu rówieśników.

Jak poradzić sobie z agresywnym zachowaniem nastolatka

Na szczęście rodzice mogą opanować agresywne zachowanie nastolatków. Mogą w tym pomóc następujące metody:

1. Konsultacje psychologów

Jeśli nastolatek ma skłonności do agresji, można poprosić o pomoc psychologa lub psychiatrę:

• wybierzcie psychologa, który specjalizuje się na pracy z nastolatkami;
• w wyniku zajęć z psychologiem nastolatek nauczy się odpowiedzialności za swoje działania i nawiązywania relacji z otoczeniem.

2. Konsultacja u psychologa rodzinnego

To może być dobry pomysł, by odwiedzić psychologa całą rodziną:

• rozmowy członków rodziny pod okiem psychologa mogą przynieść wiele pożytku;
• konsultacja psychologa rodzinnego pomoże rozwiązać wiele rodzinnych konfliktów i problemów z relacjami, które mogą być przyczyną agresywnego zachowania nastolatka.

3. Opieka medyczna

W przypadku agresji patologicznej powinno się zapewnić nastolatkowi opiekę lekarską. Jeżeli zdiagnozowano u niego problem psychiczny lub neurologiczny (na przykład epilepsję, depresję itp.), odpowiednia opieka medyczna pomoże zmniejszyć poziom agresji.

4. Umowa co do zachowania

Rodzice mogą spróbować zawrzeć ustną umowę z nastolatkiem. Być może to spowoduje, że nastolatek będzie zmuszony wziąć na siebie odpowiedzialność za swoje zachowanie i postępowanie:

• Wyłóżcie mu wzorce zachowania, których od niego oczekujecie. Zadeklarujcie, jakie nagrody czekają go w wypadku, gdy będzie przestrzegał zapowiedzianego zachowania;
• w żadnym wypadku nie oferujcie mu wynagrodzenia materialnego jako nagrody za dobre zachowanie;
• zamiast tego możecie ustalić pewne konsekwencje jego złego zachowania. Najlepiej, żeby te ograniczenia dotyczyły spraw, które są mu już dobrze znane. Na przykład uprzedźcie go, że w wypadku złego zachowania zabronicie mu wypadu z kolegami do kina czy na imprezę.

5. Zasady domowe

Ustalicie zasady, obowiązujące w domu, do których nastolatek powinien się stosować niezależnie od tego, czy mu to odpowiada, czy nie:

• zasady powinny być zrozumiałe i konkretne;
• oznajmijcie mu, że będzie musiał poddać się pewnym skutkom, jeżeli naruszy ustalone zasady.

6. Techniki relaksacji

Nauczcie dziecko odprężania się i relaksacji, żeby mogło samodzielnie poradzić sobie ze stresem:

• jeżeli nastolatek ma zbyt wiele obowiązków domowych czy podlega presji ze strony rówieśników, techniki relaksacyjne mogą być mu bardzo przydatne;
• relaksacja obniży poziom stresu, co z kolei doprowadzi do znacznego osłabienia agresji;
• nauczcie nastolatka stosowania technik odprężających w okolicznościach, gdy czuje złość czy stres.

Gdy znacie ogólne możliwe przyczyny agresji u nastolatków, nie będzie trudno zauważyć początkowych jej objawów u swojego własnego dziecka. Nie ignorujcie tych objawów, ale też nie spieszcie się od razu kierować dziecka na konsultację do psychologa. Okażcie mu miłość i wsparcie – to jest właśnie to, czego teraz potrzebuje przede wszystkim.