Zabawny eksperyment z obracającym się wiadrem
Czym jest siła dośrodkowa i czy można obrócić wiadro z wodą nad głową, żeby nie wylać na siebie wody?
Zawsze myślałeś, że gdy obrócisz nad głową wiadro z wodą, zmokniesz do suchej nitki? W takim razie to doświadczenie na pewno cię zainteresuje. Z jego pomocą można nie tylko dobrze się bawić, ale również pokazać dziecku osobliwości takiego zjawiska naturalnego jak siła dośrodkowa.
Będą ci potrzebne:
1. Małe plastikowe lub metalowe wiadro do 5 litrów z mocną rączką. Bardzo ważne, by nie się nie urwała podczas eksperymentu.
2. Przezroczysta woda. Można też stosować ciepłą w przypadku nieudanej pierwszej próby.
3. Długi i mocny sznur, który wytrzyma wagę obracającego się wiadra z wodą.
Instrukcja działań:
1. Przeprowadzać eksperyment należy na otwartej przestrzeni. Nie zaleca się przeprowadzenia doświadczenia w pomieszczeniu, gdyż woda może się wylać i popsuć meble.
2. Przymocuj długi sznur do rączki wiadra.
3. Wypełnij wiadro wodą do połowy.
4. Koniec sznurka weź w wyciągniętą rękę i zaczynaj kręcić wiadrem w lewo i prawo, dopóki nie zaczniesz obracać nim koło. Staraj się robić to szybko, żeby woda została w wiadrze. Przygotuj się na to, że wylejesz na siebie wodę, gdy szybkość obracania nie będzie dostatecznie wysoka.
5. Kiedy ręką zmęczy się kręcić, po przejściu przez najwyższy punkt ostrożnie zmniejsz szybkość obracania wiadra i powoli zatrzymaj je tak, by woda się nie rozlała.
Co się dzieje?
Wszystkie ciała cechuje inercja (z języka łacińskiego – bezwładność) lub, innymi słowy, zjawisko zachowania prędkości. Znaczy to, że gdy obracasz wiadro i okazuje się ono w najwyższym punkcie, w którym woda miała się wylać na ciebie, oprócz grawitacji działa siła zachowania prędkości. Dlatego właśnie woda się nie wyleje i zostanie w wiadrze, aż dopóki będziesz je obracać z dostateczną szybkością. To się nazywa siłą dośrodkowa, czyli działającą na ciało, które obraca się po okręgu i jest skierowana do jego centrum. Dlatego, dopóki będziesz obracać wiadro z dostateczną prędkością, żadna kropla wody z niego się nie wyleje.
Co jeszcze można zrobić?
Weź zwykłą szklankę wypełnioną wodą w jedną rękę i szybko poruszaj nią w stronę. Inną ręką nagle zatrzymaj ruch szklanki. Część wody wyleje się ze szklanki. Jest to kolejnym przekonującym przykładem inercji. Woda porusza się z zadaną prędkością nawet po zatrzymaniu szklanki i dlatego się wylewa na zewnątrz.
Fakty
1. Podstawy naszego doświadczenia z wiadrem zostały opisane przez Newtona: jeżeli na ciało nie działa żadna siła lub siły działające się równoważą, to ciało pozostaje w spoczynku lub porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym.
2. Zjawiska inercji i siły dośrodkowej stosowane są w parkach rozrywki i satelitach znajdujących się na okołoziemskiej orbicie.