Wychowawcy z przedszkoli przekazują przydatne wskazówki dla rodziców
Porady wychowawców przedszkolnych dotyczące wychowywania i dyscyplinowania przedszkolaków

Helena, matka 3-letniej Zosi, mówi: „Obawiam się, że moja córka ma chyba rozdwojenie jaźni. W przedszkolu sprząta za sobą zabawki, potrafi samodzielnie się ubrać, założyć buty itp., okazuje samodzielność. W domu zaś zachowuje się zupełnie inaczej. Zawsze grymasi, gdy poproszę o pozbieranie zabawek w pokoju czy inną pomoc. Ostatnio żąda nawet, by karmić ją z łyżeczki. O co tu chodzi? Wygląda na to, że wychowawczyni w przedszkolu potrafi nauczyć ją samodzielności, a ja — nie.”
Wielu rodziców czasem zadaje sobie pytanie, dlaczego ich dziecko dobrze zachowuje się wszędzie, tylko nie w domu. Okazuje się, że odpowiedź jest bardzo prosta: dziecko po prostu sprawdza osobiste granice rodziców, bo jest przekonane, że będą je kochali bez względu na wszystko. Pomimo tego możecie skorzystać ze sposobów, które do wychowywania dzieci stosują wychowawcy w przedszkolach.
Rozpatrzmy kilka ich dobrych wskazówek.
Popieranie samodzielności
W wieku 3-4 lat dziecko nie jest jeszcze całkowicie samodzielne, potrzebuje pomocy rodziców. Jednak eksperci do spraw rozwoju dzieci twierdzą, że nawet w tym wieku może być ono bardziej samodzielne niż się powszechnie uważa. Jest kilka sposobów, by zachęcić dziecko do samodzielności.
1. Podwyższajcie oczekiwania. Większość ludzi stara się dążyć do tego, by spełnić oczekiwania otoczenia. Po przedszkolakach spodziewamy się, że będą sprzątać po sobie naczynia po jedzeniu i ubrania po rozebraniu się. I to robią z powodzeniem. Podwyższajcie swoje oczekiwania, zachęcajcie malca do wykonywania obowiązków, których wcześniej nie miał, takich jak układanie ubrań w szafie lub zmywanie naczyń po posiłkach – a dziecko najpewniej postara się im sprostać.
2. Nie róbcie zamiast dziecka tego, co może wykonać samodzielnie. Oczywiście, o wiele szybciej i łatwiej jest wykonać jakąś czynność zamiast dziecka, to jednak nie pomoże mu stać się bardziej samodzielnym. Czyż nie jest to naszym głównym celem? Dlatego przemawiajcie do jego poczucia godności. Gdy powinno coś zrobić, na przykład, założyć buty, zapytaj: „Chcesz, żeby ci pomóc czy zrobisz to samo?” Takie słowa zawsze mają magiczny efekt – przecież dziecko zawsze chciałoby robić wszystko samo.
3. Nie poprawiajcie po dziecku tego, co zrobiło. Jeżeli dziecko niezbyt porządnie posłało łóżeczko lub nie umyło talerza, nie poprawiajcie po nim. Jeżeli samo ubrało się do przedszkola, ale założyło rzeczy, które niezbyt do siebie pasują, pochwalcie je za oryginalny styl ubierania. Nie przerabiajcie tego, co dziecko zrobiło, chyba, że jest to absolutnie konieczne. Inaczej dziecko to zauważy i straci motywację.
4. Pozwólcie dziecku samemu rozwiązywać proste problemy. Gdy widzisz, jak dziecko usiłuje zebrać konstruktor czy dosięgnąć książkę z półki, nie spiesz się z pomocą. Jeżeli nie grozi mu w tym momencie jakieś niebezpieczeństwo i nigdzie się nie spieszysz, daj mu czas na samodzielne rozwiązanie problemu. To będzie kształtowało jego charakter. Rodzice często mają pokusę robienia wszystkiego idealnie i chronienia dziecka przed wszelkimi problemami i niedogodnościami, ale w ten sposób odbierają mu szansę osiągnięcia własnego sukcesu, odporności na sytuacje stresujące i zdobywania niezbędnego doświadczenia.
5. Wyznaczcie dziecku obowiązki domowe. Wykonywanie prostych prac domowych wzmacnia jego pewność siebie i poczucie kompetencji. Dziecko, które potrafi podlać kwiaty czy zdjąć bieliznę z suszarki, prawdopodobnie uwierzy, że poradzi sobie również z trudniejszymi zadaniami, na przykład, ubieraniem się czy zmywaniem naczyń. Upewnij się, że z zadaniem, które mu polecasz, jest w stanie sobie poradzić. Również polecaj mu prace rzeczywiście potrzebne, a nie coś tam, żeby je tylko czymś zająć. Nawet przedszkolaki szybko wyczują różnicę. A naszym celem jest sprawić, by dziecko poczuło, że jest pożyteczne i kompetentne. Niewątpliwie przyniesie mu to przyjemność i powód do dumy.
Współpraca na rzecz sukcesu
W dowolnym przedszkolu można zobaczyć, jak dzieci siedzą spokojnie, słuchają wychowawcy i wykonują jego polecenia. Jak wychowawca to osiąga? Jak można współpracować z czteroletnimi dziećmi? Powiedzmy od razu, że żaden tajny sposób nie istnieje, ale wychowawcy mają pewne rady w tym względzie.
6. Pochwały to klucz do współpracy, szczególnie, gdy dziecko początkowo wcale nie zamierza współpracować. Chwalcie je za przejawy dobrego zachowania. Dzieci mają skłonność do powtarzania zachowania, na które ktoś zwrócił uwagę.
7. Ustalcie dziecku jasny harmonogram dnia. W przedszkolu dzieci dobrze się zachowują, bo wiedzą, czego się od nich oczekuje. Spędzają tam dzień według ustalonego harmonogramu. Dlatego szybko się uczą tego, co powinny robić i po jakimś czasie już nie trzeba im przypominać. Przewidywalność zdarzeń wpływa pozytywnie na sferę emocjonalną. Oczywiście, że nie ma potrzeby uwzględniania takiego samego rozkładu dnia i w domu. Ale im bardziej konsekwentnie egzekwowany będzie porządek dnia w domu, tym lepiej zacznie funkcjonować.
Ustalcie kolejność czynności i następnie ściśle jej przestrzegajcie. Na przykład, dziecko powinno ubrać się przed śniadaniem. Gdy wraca z ulicy, powinno umyć ręce. Poczytasz mu książkę na noc dopiero wtedy, jak przebierze się w piżamę i ułoży w łóżeczku. Przestrzeganie takich zasad z czasem stanie się dla dziecka nawykiem.
8. Stosujcie zabawę. Jeżeli dziecko odmawia zrobienia czegoś, spróbuj zamienić to w zabawę. To dobry sposób skłonienia go do koniecznych (a niechcianych z jego punktu widzenia) czynności, o którym rodzice często zapominają. Na przykład, gdy dziecko odmawia założenia butów przed wyjściem z domu, można zabawić się z nim (zaledwie przez kilka minut) w sklep z obuwiem. Niech ono będzie kupującym, a rodzic sprzedawcą, który proponuje przymierzenie pary butów. Przeważnie dzieciom podoba się taka zabawa i chętniej robią to, czego od nich potrzebujecie.
9. Uprzedzajcie dziecko o nadchodzących zmianach. Jeżeli malec popada w irytację, gdy rodzice zmuszają go do gwałtownego przerwania jakiejś czynności: (rysowania, budowania wieży z klocków), do wyłączenia telewizora czy wyjścia z domu – możliwe, że uprzedzili go zbyt późno. Gdy dziecko się bawi, jest w tym całkowicie pogrążone i nie czuje upływu czasu. Dlatego rodzice powinni zawiadamiać je z wyprzedzeniem o zmianie działalności. Takie ostrzeżenie pozwoli mu przestawić się na nią psychicznie. W przedszkolu jest bardziej spokojne, bo zawczasu zna rozkład zajęć.
Jeśli potrzebujesz wyjść z domu o godzinie 8.30, to zawiadom o tym dziecko o godzinie 8.15. Powiedz mu: „Możesz się bawić jeszcze tylko przez 5 minut. Potem włóż zabawki do pudła i na razie to koniec zabawy. Będziesz kontynuować, jak wrócimy”. Ustaw minutnik, to pomoże mu orientować się w czasie.
10. Nagradzajcie dziecko rozsądnie. Jeżeli dziecko wykonuje swoje obowiązki domowe tylko po to, by otrzymać swoją nagrodę, nie zrozumie, że powinno posprzątać swoje zabawki dlatego, że każdy w domu ma swoje obowiązki, a ich pełnienie nie podlega dyskusji. Zaproponujcie dziecku nagrodę za to, że nauczyło się czegoś nowego (na przykład, używać nocnika), ale nie za niezbędne codzienne czynności (umycie zębów, ubranie się itp.).
11. Dajcie dziecku możliwość wyboru. Jeżeli trzyletnie dziecko odmawia podjęcia koniecznych czynności istnieje skuteczny sposób, aby temu zaradzić. Należy zaproponować mu coś do wyboru. Gdy nie chce założyć oferowanej mu koszulki, zaproponuj mu do wyboru kilka innych w różnych kolorach. Wobec możliwości wyboru poczuje odpowiedzialność oraz własną ważność, więc na pewno na którąś się zdecyduje. Jeżeli odmawia jedzenia przy wspólnym stole zaproponuj mu dwa rozwiązania: albo zostanie przy stole i po obiedzie dostanie deser, albo teraz wstanie od stołu i zostanie bez deseru. Początkowo dziecko może wybrać opcję nieprawidłową, ale ostatecznie zmieni zdanie, bo zrozumie, że przez taką decyzję pozbawia się tego, na czym mu zależy. Jeżeli chcecie, by dziecko postąpiło w określony sposób, dajcie mu do wyboru dwie opcje, z których jedna będzie mniej kusząca.
12. Dobierajcie właściwych słów – żadnych „jeżeli”. Rozmawiając z dzieckiem, używaj zwrotów sugerujących współpracę. Gdy powiesz mu: „Pójdziemy na spacer, jeżeli posprzątasz zabawki”, wtedy nie zechce tego robić. Zamiast tego powiedz: „Kiedy posprzątasz zabawki, możemy pójść na spacer”.
13. Pozwólcie mu się pobawić. Wychowawcy twierdzą, że dzisiejsze dzieci mają znacznie gorzej rozwiniętą wyobraźnię niż dzieci 10-20 lat temu. Dzieje się tak, niestety, dlatego, że teraz dzieci większość czasu są pod opieką dorosłych i nie mają możliwości bawić się w zabawy wymagające wyobraźni. Pozwalaj dziecku więcej bawić się samemu, wcale nie musisz towarzyszyć mu w rozrywkach całodobowo. Niech się trochę ponudzi, ale upewnij się, że ma w zasięgu wszystko, czego potrzebuje do rysowania, modelowania czy innych ulubionych zajęć.
14. Skorzystajcie z muzyki. Według najnowszych badań psychologów muzyka pełni dużą rolę w ogólnym rozwoju dziecka, może sprawić, że codzienne zajęcia staną się ciekawsze. Na przykład, jeżeli dziecko rano marudzi przy ubieraniu, możesz powiedzieć: „Ciekawe, czy zdążysz się ubrać zanim skończy się ta piosenka?”. Postaraj się, by muzyka towarzyszyła mu przez cały dzień: wesoła – o poranku, spokojna – gdy rysuje lub buduje wierzę, delikatna – gdy zasypia wieczorem.
15. Popierajcie działania drużynowe. W konfliktowej sytuacji rodzice nie powinni zajmować strony żadnego z dzieci. Najlepszym wyjściem z konfliktu jest kompromis. Na przykład, jeśli dzieci nie potrafią podzielić się zabawką, ustaw minutnik na 5 minut. Wyjaśnij każdemu, że może pobawić się zabawką do czasu, gdy usłyszy sygnał, następnie ma ją przekazać następnemu.
16. Pozwólcie dziecku samemu poradzić sobie z małymi kontrowersjami. Zamiast mieszać się w drobne starcia oraz kłótnie dzieci, pozwólcie im raczej samym je rozwiązać (o ile oczywiście nie biją się). Właśnie w drobnych starciach i kłótniach dziecko uczy się dyplomacji i socjalizacji. Rodzice nie zawsze będą mogli być blisko by obronić swoje dziecko.
Skuteczne dyscyplinowanie
To zadziwiające, ale prawie wszyscy rodzice za karę stawiają dziecko do kąta lub wyprawiają do innego pokoju. W przedszkolu żaden wychowawca tego nie robi, dzieci jednak zachowują się w odpowiedni sposób. Jak wychowawcy radzą zaszczepiać dyscyplinę?
17. Przekierowujcie uwagę dziecka. Jeżeli dziecko biega po pokoju czy odbiera zabawki siostrze, skieruj jego uwagę na inne rzeczy. Zaproś je do wspólnego rysowania lub poczytania ciekawej książki. Metoda przestawiania dziecka na inne tematy może zapobiec wielu stresującym sytuacjom.
18. Zapobiegajcie histerii, gdy na chwilę wychodzicie z domu. Nawet chwilowe rozstanie z matką jest dla niektórych dzieci bardzo bolesne, oczywiście dotyczy to małych dzieci w wieku 3-4 lat. Wychodząc z domu, daj dziecku przedmiot, który będzie o Tobie przypominał. Możesz dać mu swoje zdjęcie i powiedzieć, że niedługo wrócisz. Możesz wyciąć serduszko z kolorowego papieru i wręczyć mu je, żegnając się. Taki przedmiot pomoże mu uspokoić się i zapobiegnie histerii.
19. Zachęcajcie dziecko do naprawiania swoich uchybień. Najłatwiej jest skłonić dziecko do zrozumienia jego niewłaściwego zachowania nie przez krzyki, ale przez działanie. Na przykład, jeżeli dziecko pomalowało drzwi piaskami, każcie mu je umyć. Jeżeli rozmyślnie zniszczyło wieżę z klocków budowaną przez młodszą siostrę, niech ją odbuduje. Proces powinien być kontrolowany przez rodzica.
20. Ukarania za złe zachowanie nie odkładajcie na później. W tym kontekście warto zaznaczyć, że nagradzanie ma lepszy skutek wychowawczy niż karanie. Jeśli jednak dziecko brzydko się zachowuje, należy zwrócić mu uwagę natychmiast. Najpierw wytłumaczyć mu, czemu takie zachowanie jest niepożądane. Dopiero przy kolejnym przewinieniu należy wymierzyć dziecku karę nie odkładając jej na później. Rodzice czasem mówią: „Poczekaj, jak wrócimy do domu, to ….”. Ale do chwili, gdy wrócicie do domu, dziecko już dawno zapomni o zdarzeniu. Jeżeli karząc je za histerię we czwartek anulujemy sobotni wypad do zoo, nie zapobiegnie to histerii w przyszłości. Taka spóźniona kara zostanie uznana za przypadkową i niezasłużoną.