Jak poradzić sobie z niegrzecznym dzieckiem

Zazwyczaj rodzicom trudno jest znaleźć wspólny język z niegrzecznymi dziećmi. Nawet tak najprostsze codzienne czynności jak kąpiel czy jedzenie stają się ciężką próbą. Często rodzice sami nieświadomie prowokują dziecko do nieposłuszeństwa, ulegając jego napadom złości i poddając się jego kaprysom. Jak więc radzić sobie w sytuacjach, gdy dziecko w ogóle nie słucha, w jaki sposób dotrzeć do niego, by zmieniło swoje zachowanie?

Najlepszym sposobem poradzenia sobie z niegrzecznym dzieckiem jest pokazać mu, że jego sztuczki i kaprysy nie działają. A jednocześnie akcentować chwile, kiedy dziecko zachowuje się poprawnie. Zauważyć je i koniecznie pochwalić.

Cechy szczególne natury niegrzecznych dzieci

Nie każde dziecko, które zachowuje się tak, jak mu się podoba, można nazwać niegrzecznym. Przed podjęciem jakichkolwiek działań w związku z niewłaściwym zachowaniem dziecka, powinniście najpierw postarać się zrozumieć, czy jest ono po prostu nieposłuszne, czy też broni swojego zdania.

Dzieci z natury obdarzone silną siłą woli, mogą być niezwykle inteligentne i kreatywne. Zazwyczaj zadają wiele przeróżnych pytań, co rodzice czasem odbierają jako bunt. Mają też własne zdanie i skłonność do spontanicznego działania.

Natomiast nieposłuszne dzieci wyróżniają się następującymi cechami:

• mają stałą potrzebę, by je wysłuchano i zaakceptowano. Dlatego często starają się ściągnąć na siebie uwagę;
• mogą zaciekle bronić swojej samodzielności;
• są bardzo oddane temu, co kochają;
• wszystkie dzieci od czasu do czasu wpadają w histerię, nieposłuszne jednak częściej niż zwykle;
• mają cechy przywódcze, często lubią dowodzić innymi;
• wolą wykonywać różne działania w swoim własnym tempie.

Psychologia nieposłuszeństwa: jak zrozumieć dziecko o rozwiniętej sile woli

Jeśli masz zdecydowany charakter, najprawdopodobniej będziesz chciał widzieć tę cechę także u swojego dziecka. Cała sztuka polega jednak na tym, że odróżnić zdecydowanie od nieposłuszeństwa jest dość trudno. Na czym więc polega różnica?

• słowniki definiują słowo „zdecydowanie” jako „wytrwałość w osiąganiu celu”;
• nieposłuszeństwo to zdecydowanie by działać w określony sposób. Innymi słowy, dziecko nie chce zmienić swojego punktu widzenia, swojego zachowania czy działania bez względu na to, że jest do tego zmuszane;
• nieposłuszeństwo może być dziedziczne lub nabyte. Zdarza się również, że rodzice sami nieświadomie prowokują dziecko do nieposłuszeństwa i zuchwałości;
• co by się nie działo, jesteście w stanie zmienić zachowanie swojego dziecka na lepsze.

Jak obchodzić się z niegrzecznym dzieckiem

Być może dziecko uparcie odmawia pójścia spać, zrzuca na podłogę łyżkę, którą próbujesz je karmić. Może też uparcie wkłada codziennie to samo ubranie i tupie nogami za każdym razem, gdy próbujesz ustalić mu jakieś zasady. Proponujemy 10 wskazówek, które pomogą poradzić sobie z podobnym zachowaniem.

1. Słuchajcie dziecka i nie spierajcie się

Wiadomo, że komunikacja jest zawsze procesem dwustronnym. Jeśli chcecie, by wasze uparte dziecko was usłuchało, najpierw wysłuchajcie je. Dzieci z silną wolą zazwyczaj mają trwałe przekonania i tendencję do spierania się. Stają się niekontrolowane i zuchwałe, jeżeli czują, że się ich nie słyszy. Gdy dziecko upiera się żeby coś zrobić czy, na odwrót, czegoś nie robić, wysłuchajcie i otwarcie porozmawiajcie o tym, co je dręczy. Taka spokojna, łagodna rozmowa zwykle pomaga. By otwarcie porozmawiać z dzieckiem, podejdźcie do niego z boku, a nie twarzą w twarz, i mówcie cicho i spokojnie, starając się czule wziąć je za rękę.

2. Zachowajcie kontakt z dzieckiem, nie każcie mu się podporządkować

Gdy dziecko jest zmuszane do zrobienia czegoś, zapewne zacznie się buntować i podejmuje wszelkie możliwe kroki, by nie wykonać waszego nakazu. Takie zachowanie, które często zdarza się niegrzecznym dzieciom, najlepiej określa słowo „opór”. Opozycja powstaje instynktownie i jest naturą nie tylko dzieci. By uniknąć tych przykrych spraw zadbajcie o zachowanie więzi z dzieckiem.

Na przykład, jeżeli dziecko upiera się, że chce oglądać telewizję zamiast iść spać, zmuszanie go jest bezskuteczne. Jeżeli okażecie, że wam na tym mocno zależy, dziecko najpewniej będzie trwać przy swoim. Zaś dzieci, które utrzymują więź z rodzicami, mają ochotę współpracować. Bliskie relacje z niegrzecznym dzieckiem pomogą poradzić sobie z jego zachowaniem. Pierwszy krok w tym kierunku możesz zrobić już dzisiaj – po prostu je przytul!

3. Dajcie dziecku możliwość wyboru

Dzieci mają swoje własne zdanie i nie każde lubi, gdy ktoś, nawet rodzic, mówi mu, co ma robić. Jeżeli powiecie swojemu czterolatkowi, że ma iść spać o 9-tej wieczoru, najpewniej zaprotestuje. Jeżeli sami wybierzecie i kupicie mu zabawkę w sklepie, najpewniej jej nie zechce. Zamiast instrukcji dajcie dziecku możliwość samodzielnego wyboru. Zamiast zmuszać je, żeby poszło spać, zaproponujcie, żeby wybrało bajkę, którą poczytacie mu przed snem.

Dziecko może nadal upierać się przy swoim mówiąc: „Nie pójdę do łóżka!”. W tym wypadku należy zachować spokój i powiedzieć: „Nie, nie wybrałeś”. Powtarzajcie to wiele razy i jak najspokojniej. Gdy będzie to wyglądało jak zepsuta płyta, dziecko wreszcie ustąpi.

Jednak zbyt wiele opcji do wyboru to też niezbyt dobrze. Na przykład, jeżeli zaproponujesz dziecku, by wybrało sobie z szafy ubranko, w którym chce pójść na spacer, może zdezorientowane nie wybrać nic. Najlepszym rozwiązaniem jest przedstawić mu do wyboru jedną z 2-3 opcji.

4. Zawsze zachowujcie spokój

Gdy krzyczycie na niegrzeczne dziecko, normalne relacje zamieniają się w zawody, kto kogo przekrzyczy. Dziecko może odebrać wasz podniesiony głos jako wezwanie do słownego pojedynku, a to tylko pogorszy sytuację. Przejmijcie prowadzenie rozmowy w swoje ręce i dajcie do zrozumienia, że i ono powinno zachowywać się jak należy. Dziecko zawsze podświadomie naśladuje rodziców, należy o tym pamiętać.

Zachowajcie spokój wszelkimi możliwymi sposobami – medytujcie, oddychajcie głęboko, słuchajcie relaksacyjnej muzyki. Muzykę dobrze by było włączyć w domu, tak, żeby dziecko też mogło jej posłuchać. Wybierzcie muzykę, którą lubi też dziecko. Pomoże to je uspokoić i usposobić życzliwie.

5. Szanujcie dziecko

Jeśli chcecie, by szanowało was i wasze zdanie, wy również powinniście je szanować. Jeżeli zaczniecie zmuszać dziecko, by zachowywało się w określony sposób, stracicie cały swój autorytet w jego oczach. Istnieje kilka sposobów na okazanie dziecku szacunku:

• omawiać z nim decyzje, które podejmujecie, a nie wymagać, by posłusznie wykonywało wasze wskazówki;
• ustalić rozsądne i jasne zasady dla wszystkich dzieci i nie interpretować ich za każdym razem tak, jak wam jest wygodniej w danej chwili;
• współodczuwać z dzieckiem, nigdy nie lekceważyć jego uczuć i pomysłów;
• pozwalać mu samodzielnie robić to, co jest w stanie, unikając pokusy, by je wyręczyć. To też da dziecku do zrozumienia, że mu ufacie;
• wyjaśniać mu dodatkowo sens swoich słów i dotrzymywać danych mu obietnic.

Stale dawajcie dziecku przykład dobrego zachowania, przecież ono cały czas was obserwuje. To jest złota zasada, której rodzice powinni bezwarunkowo przestrzegać.

6. Zaprzyjaźnijcie się ze swoim dzieckiem

Dzieci nieposłuszne lub obdarzone silną wolą są bardzo wrażliwe na sposób, w jaki się je traktuje. Dlatego rodzice zawsze powinni kontrolować ton swojego głosu i gesty oraz starannie dobierać słowa. Jeżeli dziecko przy was nie czuje się komfortowo, zrobi wszystko by się obronić: będzie się buntować, przeczyć czy zachowywać się agresywnie.

• Jeżeli zmienicie swój stosunek do dziecka, na pewno zacznie reagować inaczej na wasze słowa. Nie warto nakazywać dziecku, co ma robić, lepiej postarajcie się traktować je jak równe sobie.
• W rozmowie z dzieckiem używajcie zwrotów w rodzaju: „Może spróbujemy...”, „Co myślisz o tym, żeby...”, „Jak uważasz, czy...”, zamiast „Masz natychmiast...”.
• Skorzystajcie z różnych wesołych zająć, by zmotywować dziecko do zrobienia czegoś. Na przykład, jeżeli chcecie, by poskładało zabawki, zacznijcie to robić sami, a dziecko mianujcie na „swojego generalnego pomocnika”;
• Małe dzieci uwielbiają różne konkursy. Więc możecie zorganizować zawody na czas, kto z was na przykład szybciej posprząta zabawki. Taka sztuczka zwykle działa doskonale.

Pamiętajcie, że głównym celem wszystkich tych działań jest zostać przyjacielem dziecka.

7. Dogadujcie się z dzieckiem

Czasem z dzieckiem warto się dogadać. Często dziecko zachowuje się arogancko, gdy nie dostaje tego, czego sobie życzy. Jeżeli chcecie, by was słuchało, zamiast karać najpierw ustalcie przyczyny takiego zachowania.

• Zadajcie mu kilka pytań w rodzaju: „Co cię martwi, kochanie?”, „Co się stało?”, „Czego ty chcesz?”, żeby się otworzyło i opowiedziało, o co chodzi. Wtedy dziecko zrozumie, że szanujecie jego potrzeby i liczycie się z nim.
• Dogadać się z dzieckiem to wcale nie znaczy spełniać wszystkie jego zachcianki. Po prostu udzielcie dziecku trochę uwagi i bądźcie rozsądni.
• Na przykład, jeżeli dziecko nie chce iść do łóżka o określonej porze, nie stawiajcie na swoim, a raczej ustalcie razem rozwiązanie, które będzie odpowiadało obu stronom.

8. Stwórzcie w domu odpowiednią atmosferę

Atmosfera domu, w którym znajduje się dziecko, powinna być pełna spokoju, życzliwości i troski. Dzieci uczą się, gdy obserwują was czy gdy robią coś własnoręcznie. Jeżeli dziecko widzi, że rodzice stale się spierają, naśladuje ich sposób zachowania.

Nieporozumienia między rodzicami powodują stresującą atmosferę w domu, co mocno wpływa na humor i zachowanie dziecka. Psychologowie uważają, że może to spowodować samowykluczenie społeczne dziecka, a nawet agresję.

9. Starajcie się zrozumieć punkt widzenia dziecka

Aby lepiej zrozumieć zachowanie nieposłusznego dziecka, spróbujcie spojrzeć na sytuację z jego punktu widzenia.

Wyobraźcie sobie siebie na jego miejscu i pomyślcie, dlaczego zachowuje się właśnie tak. Im lepiej poznacie swoje dziecko, tym lżej wam będzie poradzić sobie z jego złym zachowaniem.

Na przykład, jeżeli dziecko odmawia odrabiania lekcji, możliwe, że wynika to z tego powodu, że zadanie wydaje mu się ponad jego siły. Jeżeli trudno mu się skupić czy pracy jest zbyt wiele, możesz pomóc mu podzielić ją na mniejsze części, które jednak należy wykonać dość szybko. Róbcie niewielkie przerwy między częściami zadania, a nie będzie ono tak uciążliwe. Dzięki tej praktyce odrabianie lekcji będzie mniej stresujące.

10. Zachęcajcie dziecko do pozytywnego zachowania

Chwilami już nie będziecie wiedzieli, jak poradzić sobie z agresywnym zachowaniem dziecka. Ale nieprzemyślane działania mogą sprowokować dziecko do jeszcze gorszego zachowania.

Na przykład, jeśli dziecko stale odpowiada „nie” na wszystko, co do niego mówicie, pomyślcie, czy czasem sami nie używacie tego słowa zbyt często. Jeśli tak jest, to niestety sami dajecie dziecku zły przykład.

Aby zmienić takie zachowanie dziecka, psychologowie radzą, by zagrać z nim w grę „Tak czy Nie”. Zgodnie z zasadami tej zabawy na wszystkie zadawane przez was pytania dziecko powinno odpowiadać tylko „tak” lub „nie”. Należy zadawać dziecku w większości pytania, które sugerują pozytywną odpowiedź: „Czy lubisz lody?”, „Czy lubisz się bawić?”, „Czy chciałbyś zobaczyć żywego dinozaura?”, „Czy lubisz jeździć na łyżwach?”. Im częściej dziecko odpowiada „tak”, tym bardziej czuje, że się je słyszy i rozumie.

Najczęściej spotykane problemy z niegrzecznymi dziećmi

1. Jak nauczyć niegrzeczne dziecko korzystania z toalety

Nie jest to samo w sobie łatwe zadanie, jednak, jeżeli dziecko jest niegrzeczne, staje się to prawdziwym problemem. Aby nauczyć trzyletnie dziecko korzystania z toalety, rodzice powinni:

• dużo o tym z nim rozmawiać;
• wyjaśniać mu dokładnie, co należy robić;
• nie traktować tego zbyt poważnie – szczególnie, jeżeli dziecko zdecydowanie odmawia korzystania z toalety, warto zrobić przerwę w nauce.

Pamiętajcie, że nauczenie niegrzecznego dziecka korzystania z toalety może zająć więcej czasu niż zwykle. W tej sprawie rodzice muszą uzbroić się w cierpliwość i pomóc dziecku osiągnąć zamierzony cel, a nie przymuszać go i ponaglać.

2. Jak nauczyć dziecko właściwego odżywiania

Czasem dzieci bywają bardzo kapryśne, gdy chodzi o jedzenie. Jednak nie należy stale pozwalać dziecku jeść wyłącznie to, co lubi. Prawidłowe żywienie jest warunkiem zdrowego rozwoju fizycznego i umysłowego. Jedzenie dla dziecka powinno być nie tylko zdrowe, ale też sprawiać mu przyjemność. Już sam wygląd dania powinien zachęcać do konsumpcji. Najlepszym sposobem na to, by dziecko chętnie jadło zdrową żywność, jest zamienić to w wesołe zajęcie. Oto kilka wskazówek:

• wykorzystaj wyobraźnię w dekorowaniu dań. Posiłek znacznie zyskuje na atrakcyjności, gdy jest odpowiednio podany;
• pozwól dziecku brać udział w przygotowywaniu dań, nakrywaniu do stołu itd.;
• namów je, by spróbowało mały kawałeczek, jeżeli wcale nie chce jeść.
• Podaj mu niewielkie porcje różnych potraw i pozwól wybrać to, co mu smakuje. Nie zmuszaj do jedzenia, niech samo decyduje, ile chce zjeść. Ale nie rezygnuj po jednej czy dwóch nieudanych próbach.
• W nagrodę za to, że dziecko zjadło wszystko, zaproponuj mu coś dobrego.

3. Jak karać niegrzeczne dziecko?

Z pewnością każde dziecko potrzebuje zasad, dyscypliny oraz ustalonych granic. Dziecko musi wyraźnie zrozumieć, że każdy jego czyn, zarówno dobry, jak i zły, prowadzi do pewnych konsekwencji. Upewnijcie się, że wie, jakie konsekwencje poniesie w wypadku naruszenia ustalonych zasad.

Kara powinna nastąpić natychmiast, żeby dziecko mogło zrozumieć, za co zostaje ukarane. Jednym ze sposobów ukarania go za złe zachowanie jest odebranie mu pewnych przywilejów – zakazanie lub skrócenie czasu, przeznaczonego na gry komputerowe, zakazanie obejrzenia ulubionego programu w telewizji itp. – lub obarczenie dodatkowymi drobnymi pracami domowymi. Wykażcie się kreatywnością w wymyślaniu kar, które pomogą zdyscyplinować dziecko.

Należy pamiętać, że zadaniem rodziców nie jest karanie dziecka, a uświadomienie mu, że jego zachowanie jest niedopuszczalne.