Wychowanie dziecka a dyscyplina
Dyscyplinowanie dziecka zależy w dużej mierze od tego, jaki styl wychowania wybiorą rodzice
Ostatnio pojęcie „dyscyplina” w kontekście wychowania dzieci nabrało, niestety, odcienia negatywnego, wiele osób kojarzy je z autorytarnym wychowaniem i karaniem. Metody wychowania dzieci różnią się w różnych rodzinach w zależności od ich religii, kultury, tradycji oraz uznawanych wartości, a także od cech charakteru. I te różnice mogą być nawet dość znaczne.
Cóż znaczy pojęcie „dyscyplina”?
W prostych słowach dyscyplina jest to sposób by nauczyć dziecko odróżniania dobrego od złego, rozumienia dozwolonych granic i zasad współdziałania. Dyscyplina zakłada wspieranie dobrego zachowania i, odwrotnie, karanie lub negatywne konsekwencje za złe zachowanie.
Jednak to, co rozumiemy jako karę, nie zawsze ma znaczenie negatywne. Nie jest to takie proste. Dzisiaj, ogólnie rzecz biorąc, kary, jako narzędzia wpływu na dziecko, są znacznie bardziej łagodne niż poprzednio. Z punktu widzenia współczesnej psychologii kara powinna polegać na ukazaniu dziecku negatywnych skutków jego zachowania, pozbawianiu go jakichś przywilejów lub okazywaniu swojej dezaprobaty jakimś innym sposobem.
Jeżeli rodzice używają skutecznych metod by przyuczyć dziecko do dyscypliny, pomaga mu to łatwiej zrozumieć, że inni ludzie mają takie same prawa jak i ono samo. Pomaga mu to też uspołecznić się (nawiązać kontakty towarzyskie), rozwijać pewność siebie, czuć się bezpiecznie i kształtować modele dobrego zachowania. Ponadto dyscyplina pomaga rodzicom zapobiec problemom z zachowaniem dziecka, na przykład brakiem posłuchu (dziecko ignoruje wymogi rodziców) czy wyzywającym zachowaniem (dziecko specjalnie robi na złość).
Metody wychowania a dyscyplina
Istnieją różne sposoby, za pomocą których rodzice mogą przyuczać swoje dziecko do dyscypliny.
Autorytarni rodzice są przekonani, że wychowują dziecko zgodnie z uznawanymi zasadami. Przy takim wychowaniu nie ma miejsca na przywiązanie czy też współczucie i zrozumienie. Rodzice nie uważają za potrzebne tłumaczenie dziecku swoich poczynań, a dziecko z kolei nie czuje, że ma do tego prawo.
Psychologowie twierdzą, że ten styl wychowania jest o wiele mniej skuteczny niż inne, przy których rodzice okazują dziecku więcej współodczuwania i dobroci. Autorytarny styl wychowania może znacznie obniżyć samoocenę dziecka i sprawić, że dziecko zwątpi w swoje możliwości. Co więcej, ten styl może wywołać w dziecku poczucie urazy i wrogości w stosunku do rodziców. Co z kolei pogarsza emocjonalną więź pomiędzy rodzicami a dzieckiem.
Rodzice, którzy wykorzystują demokratyczny styl wychowania, ustalają jasne zasady i zapowiadają swoje oczekiwania wobec dziecka. Demokratyczni rodzice okazują przywiązanie i elastyczność w stosunku do dziecka, ale jednocześnie wykazują stanowczość w zwalczaniu jego złego zachowania. Innymi słowy, dziecko nie może bezkarnie naruszać ustalonych zasad czy źle się zachowywać. Dziecko czuje się bezpieczne, odczuwa miłość i opiekę rodziców, ale to rodzice są za nie odpowiedzialni.
Ponieważ demokratyczny styl wychowania pomaga dziecku zrozumieć, że złe zachowanie pociąga za sobą negatywne skutki, więc uczy się ono odpowiedzialności i rozwija pewność siebie. Ponadto zaczyna z szacunkiem traktować innych oraz szanować ich prawa.
Rozważmy inny styl wychowania – obojętny, przy którym rodzice, owszem, nakładają pewne ograniczenia na zachowanie dziecka, ale praktycznie nie ustalają konsekwencji jego złego zachowania. Przy tym stylu wychowania dziecko okazuje przywiązanie do rodziców, jego samoocena i pewność siebie się wzrastają. Jednak, gdy rodzice pozwalają dziecku na zbyt wiele, proces wychowania staje się mało skuteczny.
Jeżeli rodzice pozwalają dziecku na zbyt wiele, dziecko może sobie ukształtować niewłaściwe pojęcie o tym, jak się ma zachowywać w stosunku do innych. Dziecko nie zrozumie, że inni ludzie również mają jakieś prawa i że należy je szanować. Z tego powodu może się okazać, że będzie nie do końca przygotowane do realnego życia. Dlatego właśnie w wychowaniu dziecka tak ważna jest równowaga pomiędzy dobrocią a dyscypliną.