Uczymy dziecko wytrwałości i stawiania sobie celów

Helena, matka 15-letniego Janka, mówi: „Mój syn angażował się w różne rodzaje sportu, lecz żadnego nie traktował na poważnie. Był po prostu zbyt leniwy, aby ćwiczyć i rozwijać swoje umiejętności. To samo było z nauką w szkole. Miał duże możliwości, ale brakowało mu wytrwałości i skupienia”.

Wielu rodziców martwi się, gdy ich dzieci niezbyt się starają by wykonywać zadania, które są zupełnie w ich siłach. Co jednak można przedsięwziąć w takim wypadku? Rodzice mogą nauczyć dziecko prawidłowego stawiania sobie celu i pilnować tego, by stopniowo, krok po kroku, dążyło do jego osiągnięcia.

Nie łudźcie się, raczej nie uda się osiągnąć tego, by dziecko od razu stało się prymusem. Nastolatkom jest szczególnie trudno nauczyć się stawiania sobie celów. Ale, jak twierdzą psychologowie, jest to właśnie odpowiedni okres, by dać dziecku pojęcie o stawianiu sobie zadań i nauczyć je dążenia do nich. W tym celu rodzice powinni przestrzegać następujących strategii:

Wyjaśnijcie dziecku sens wyznaczania celu

Na początek poprzyglądaj się dziecku, może już wyznaczyło sobie jakiś cel w pewnej dziedzinie, a ty po prostu o tym jeszcze nie wiesz. Na przykład, jeżeli widzisz, że twój nastolatek odkłada kieszonkowe na grę komputerową (tablet, iPhone, smartfon) wyjaśnij mu, jakie dalsze kroki powinien podjąć, by to kupić. Opowiedz mu, jakie to wspaniałe uczucie, gdy osiąga się zaplanowany cel. Podpowiedz też, gdzie jeszcze może zastosować tę metodę wyznaczania celu.

Zaczynajcie stopniowo

Psychologowie twierdzą, że małe cele to najlepszy sposób, aby nauczyć dziecko osiągania dużych celów. Pomóż dziecku wyznaczyć sobie jakiś mały cel, który może osiągnąć w dość krótkim czasie (na przykład dokończyć czytania książki czy wykończyć robótkę). Po osiąganiu małych celów dziecko poczuje satysfakcję i przypływ energii.

Dajcie dziecku możliwość wyboru

Może korci cię, by wyznaczyć dziecku jakieś cele, ale najlepiej dać mu możliwość samemu zdecydować, co chciałoby osiągnąć. Następnie pomóż mu sporządzić plan drogi do celu, możliwe, że w niektórych wypadkach potrzeba będzie więcej twojego zaangażowania w ten proces. Lecz jeśli poczujesz, że denerwuje cię to, że dziecko tak wolno zbliża się do celu czy też że próbujesz je poganiać, powinno to być dla ciebie sygnałem, by przestać się wtrącać zupełnie.

Korzystajcie z okazji

Jeśli dziecko powie: „Chcę w tym roku wygrać konkurs” wykorzystaj tę okazję i pomóż mu sporządzić plan działania. Razem zapiszcie w planie konkretne działania, które powinno podjąć, by osiągnąć ten cel, i terminy ich wykonania. Od czasu do czasu sprawdzaj postępy w realizacji planu, dyskretnie pomagając dziecku skupić się na dążeniu do celu.

Pokażcie dziecku, jak należy osiągać cel

Dorośli lepiej potrafią osiągać wybrane cele. Aby nauczyć tego dziecko, zaangażuj je w proces wyznaczania i realizacji swoich własnych celów. Pozwól mu zobaczyć, jak to działa. Na przykład chcesz założyć sad dookoła domu. Pozwól dziecku wziąć udział we wszystkich etapach dążenia do tego celu – od wyboru gatunków i kupowania sadzonek po ich zasadzenie. Wiesz dobrze, jak rozdzielić zamierzony cel na mniejsze zadania. Naucz tego też dziecko.

Bądźcie realistami

Dzieci czasami nie są w stanie ocenić, na ile trudno może być osiągnąć zamierzony cel. Dlatego przy najmniejszym niepowodzeniu popadają we frustrację i rozczarowanie. Na przykład, jeżeli nastolatek postawił sobie za cel nauczyć się gry na gitarze, wspieraj go, ale myśl realnie. Postarajcie się razem określić, jakie trudności mogą pojawić się na drodze do tego pożądanego celu i czy nie trzeba będzie czegoś poświęcić w imię jego osiągnięcia. Twoje zadanie nie polega na tym, by pokazać dziecku, jak trudno będzie osiągnąć wybrany cel, i tym samym je zniechęcić. Należy mu tylko uświadomić, że to poważna sprawa, i pomóc w ułożeniu planu działania.

Doceniajcie wysiłki dziecka

Gdy dziecko wyznacza sobie cel i dokłada starań, by go osiągnąć, nie zapomnijcie je pochwalić. Można je zachęcić takimi słowami, jak na przykład: „Jestem pod wrażeniem! Kiedy naprawdę czegoś chcesz, to potrafisz tego dopiąć”.

Irena, matka 12-letniego Marka, mówi: „Kiedy mój syn miał 8 lat, chciał nauczyć się grać na fortepianie i pilnie pracował, by to osiągnąć. Nigdy nie musiałam mu przypominać o zajęciach, gdyż pilnował tego samodzielnie. Zawsze chwaliłam za gorliwość i syn zaczął wyznaczać sobie bardziej złożone cele. I dotyczyło to już nie tylko gry na fortepianie, w szkole też szło mu coraz lepiej. Teraz wygłasza zdania w rodzaju: „Nie mogę zawalić tego egzaminu – muszę zacząć szykować się zawczasu”. Jestem zdumiona i zaskoczona pozytywnymi zmianami, które zaszły w moim synu”.

Kiedy dziecko spotyka niepowodzenie

Wyobraźcie sobie, że wasze dziecko próbuje poprawić swoje oceny z matematyki, ale jak dotąd wszystkie jego wysiłki schodzą na marne. Co można zrobić w tym przypadku? Postępujcie zgodnie z następującymi wskazówkami:

• razem z dzieckiem ponownie przejrzyjcie cel wysiłków: być może jest on za trudny i niezbyt jasny;
• zaproponujcie dziecku, by samo spróbowało jakoś przeformatować ten cel. Dzieci wolą dążyć do swoich własnych celów, a nie tych, które podsuną im rodzice;
• zaproponujcie, by dziecko samo przeanalizowało sytuację i podało własne pomysły, jak najlepiej osiągnąć wyznaczony cel. Zapytajcie: „Co by tu zrobić, żeby następna klasówka wypadła lepiej?”;
• opowiedzcie dziecku o własnych niepowodzeniach i rozczarowaniach z dzieciństwa. Z pewnością dziecko poczuje się o wiele lepiej;
• nawet jeśli dziecko nie otrzymało pożądanej oceny z klasówki, pochwalcie je za podjęty wysiłek. („Jestem z ciebie dumny – dołożyłeś tylu starań! Następnym razem z pewnością będzie lepiej”);
• nie starajcie się zastraszyć dziecka albo je przekupić. Jeżeli obiecujecie kupić mu grę komputerową za dobry stopień w szkole czy też ukarać za niedostateczny, to nie tylko nie pomoże w osiągnięciu celu, ale może zaszkodzić dziecku w dalszej perspektywie.

5 kroków dla osiągnięcia celu

1. Weź zeszyt i zapisz cel, na przykład: „Chcę dostać się do szkolnej drużyny piłkarskiej”.

2. Cel powinien być jak najbardziej konkretny, na przykład: „W każdym meczu chcę zdobyć gola”.

3. Zważ wszystkie „za” i „przeciw” tego pomysłu. Na przykład, „za” – w drużynie piłkarskiej nie będę tak nieśmiały i będę więcej komunikował się z innymi dziećmi, „przeciw” – trzeba będzie trenować kilka razy w tygodniu, a to zajmie dużo wolnego czasu;

4. Wyznacz sobie małe kroki w drodze do celu. Odpowiedz sobie na następujące pytania: „Kto może mi pomóc?” (trener, przyjaciele), „Co należy zrobić?” (pójść na eliminacje do drużyny, więcej trenować), „Ile czasu to zajmie?” (godzina treningu trzy razy w tygodniu).

5. Sprawdzaj postępy. Zapytaj trenera, co się udaje, a co by trzeba poprawić.