Oceń publikację

Jak dziecko przeżywa stratę kogoś bliskiego

Żałoba to nadzwyczaj trudny czas dla dziecka i tu potrzebna mu jest pomoc rodziców

 Jak dziecko przeżywa stratę kogoś bliskiego

Z pewnością czas przeżywania śmierci bliskich osób jest bardzo skomplikowany i bardzo osobisty. Osobie dorosłej trudno jest poradzić sobie ze stratą kogoś bliskiego, a cóż dopiero dzieciom, zwłaszcza gdy ich rodzice też przeżywają podobne uczucia. Dzieci przechodzą proces żałoby równie mocno, jak dorośli. Śmierć bliskiej osoby jest zawsze bolesnym doświadczeniem, pełnym żalu, cierpienia. Zrozumienie tego, w jaki sposób cierpienie wpływa na dzieci w różnym wieku, daje rodzicom możliwość pomóc dziecku poradzić sobie ze stresem, odnaleźć sposób na zaakceptowanie straty. Najczęściej cierpienie dziecka jest związane ze stratą bliskiej osoby, lecz przyczyną jego mogą być i inne okoliczności, na przykład rozłąka z jednym z rodziców.

Jak pomóc dziecku, które cierpi z powodu straty kogoś bliskiego

Wiek dziecka znacznie wpływa na to, jak przetrwa ono stratę. Dzieci, tak samo jak dorośli, odczuwają żal po stracie bliskich im osób. Postrzeganie przez dzieci śmierci i żałoby związane jest z etapami ich rozwoju poznawczego, emocjonalnego i fizycznego.

Niemowlęta nie potrafią wyrazić swoich uczuć werbalnie, ale one też już reagują na brak. W takich sytuacjach mogą wyglądać na bardziej niespokojne i niepocieszone, zmienia się im zwykły tryb snu i jedzenia.

Dzieci w wieku od 2 do 4 lat są egocentryczne, uważają, że cały świat kręci się wokół nich. Dzieci jeszcze niewłaściwie pojmują przyczynowość zjawisk, więc zdolność do rozumienia zjawiska śmierci jest bardzo ograniczona: mają poczucie, że śmierć jest odwracalna. Dlatego często oczekują powrotu zmarłej osoby i odbierają śmierć przez pryzmat tego, że dorosły, którego straciły, nagle przestaje się nimi opiekować. W tym wieku reakcje dziecka często bywają regresywne (czyli dziecko zachowuje się tak, jakby było młodsze o kilka lat, niż jest w rzeczywistości) i odbiją się najczęściej na trybie snu i apetycie. Dzieci w tym wieku potrzebują wsparcia oraz utrzymania zwykłej kolei rzeczy. Należy kontynuować normalny dla dziecka tryb życia, całować je, kołysać na ręku, wiele razy dziennie przytulać do siebie. Krótko po śmierci nie jest wskazane rozmawiać z dzieckiem na ten temat, lecz stale być przy nim. Nawet jeśli dziecko jest jeszcze małe i myślisz, że nie zrozumie, o czym mówisz, to doceni twoje pragnienie, by zrozumieć jego uczucia i pocieszyć je. Nie porzucaj rozmów z dzieckiem i nie trać z nim kontaktu, po pewnym czasie będziesz mógł wybrać właściwe słowa i poruszyć temat śmierci, oswajając dziecko z tym zjawiskiem.

Dzieci w wieku od 5 do 7 lat już nieco lepiej rozumieją nieodwracalność śmierci, chociaż jest to powierzchowne. Wiek ten nadal nie umożliwia dzieciom uświadomienia sobie zasad, rządzących zjawiskami. Dzieci są już bardziej samodzielne, lecz jeszcze nie potrafią odróżnić wyobraźni od rzeczywistości. Bardzo często mogą myśleć, że może ktoś jest winien śmierci bliskiej osoby, i przy tym nadal wierzyć, że śmierć jest odwracalna. Zwykle zadają wiele pytań, ponieważ chcą zrozumieć, jak to jest – umrzeć. Mogą nawet poprosić cię o zabawę w „ceremonię pogrzebu”, w której będą odgrywać rolę zmarłego. Typową reakcją dzieci w tym wieku jest ciągle zadawanie pytań o śmierci, nocne koszmary, zaburzenia snu oraz apetytu, czasami – przejawy okrucieństwa podczas zabawy.
Rodzice mogą pomóc dziecku, pozwalając mu wyrazić swoje uczucia słowami (na przykład za pomocą samodzielnie wymyślonych historyjek) lub w rysunkach. Bądź blisko, kontynuuj delikatną rozmowę, spokojnie komentuj wszystko, co robi – rysuje lub opowiada ci swoje „straszne historie”. Jak najbardziej zachęcaj dziecko do wyrażania swoich emocji. Jak i w wypadku młodszych dzieci, nie martw się, że dziecko nie do końca rozumie, co się dzieje, po prostu pozostań z nim w kontakcie. Ten kontakt będzie przydatny dla was obojga.

W wieku od 7 do 11 lat dzieci zaczynają już myśleć bardziej logicznie, lepiej rozumieją, że śmierć – to na zawsze, mają dosyć jasne wyobrażenie na temat życia i śmierci. Dziecko już jest świadome faktu, że również może umrzeć. Jednak wciąż może uważać, że można coś zrobić ze śmiercią, aby ją ominąć lub odwrócić wydarzenia wstecz. W takim okresie dzieci mogą bać się uszkodzenia ciała, mogą martwić się tym, jak inni ludzie reagują na czyjąś śmierć, i czy prawidłowo reagują one same. Czasem dzieci w tym wieku mogą myśleć o samobójstwie (aby być razem z bliską zmarłą osobą), wycofać się z otoczenia i wykazywać nieumotywowany gniew w stosunku do rodziców. Zazwyczaj zadają też wiele pytań i chcą uzyskać konkretne odpowiedzi.

Najlepsze, co mogą zrobić rodzice, to dać mu prawo do okazywania emocji i reagowania tak, jak tego potrzebuje. Odpowiadaj na postawione pytania. Bądź blisko, kiedy zechce porozmawiać, ale nie naciskaj, skoro chce pozostać w samotności przez jakiś czas – pozostaw go. Pozwól na zabawy symboliczne, które pomogą mu wyrazić emocje. Zazwyczaj u dzieci można zauważyć zaburzenia emocjonalne oraz nieprawidłowości w zachowaniu. Wykazują one niechęć do szkoły, czasami mają trudności w skupieniu uwagi.

W wieku od 11 do 18 lat dziecko potrafi już myśleć abstrakcyjnie i poprawnie zrozumieć, czym jest śmierć. Nastolatki są całkowicie świadome faktu, iż śmierć jest zjawiskiem nieodwracalnym, dlatego też często rozważają sens ludzkiego życia, śmierci. Nastolatki okazują smutek w sposób zbliżony do osób dorosłych. Dzieci mogą szukać rozmowy z kimś dorosłym oprócz rodziców, wyglądać na przygnębione lub złe, zachowywać się zuchwale w towarzystwie. Typową reakcją dzieci pogrążonych w żałobie jest wstrząs, zaprzeczenie, negacja, gniew, czasami – wycofanie, apatia, niechęć do działania, zaburzenia snu i apetytu. Nie staraj się pozbawiać dziecka uczucia żalu lub chronić go przed nim. Nie należy odbierać dzieciom prawa do łez, niech przejdą po kolei etapy żałoby. Zachęcaj dziecko do wyrażania swoich emocji, wysłuchaj go i pomóż mu je opanować. Nie próbuj kontrolować sytuacji – po prostu bądź blisko.

Etapy przeżywania żałoby

Postrzeganie przez dzieci zjawiska śmierci i żałoby związane jest z etapami ich rozwoju poznawczego.
W obliczu śmierci dzieci zwykle wykazują szok, zaprzeczenie i gniew, zanim zaakceptują fakt utraty. Na początku przeżywają okres wstrząsów, następnie – okres przejściowy, gdy próbują uświadomić sobie brak bliskiej osoby, i dopiero potem dostosowują się do nowej sytuacji.
Poczucie żalu ma charakter cykliczny: podobnie jak dorośli, dzieci postrzegają utratę bliskiej osoby jako życiową porażkę i przez to czują się bezradne. Każdy człowiek potrzebuje swojego okresu czasu, aby przeżyć żałobę, dzieci również potrzebują pewnego czasu. Rodzice powinni być otwarci i nie narzucać dzieciom „prawidłowego” sposobu przeżywania żałoby. Dzieci mogą wykazywać reakcje, typowe dla ich wieku, wszystkie jednak bardzo różnie okazują swoje uczucia.

Jeśli dziecko potrzebuje dodatkowej pomocy

Rodzice usiłują zrobić wszystko, co możliwe, aby pomóc dziecku poradzić sobie z poczuciem żalu, lecz jeżeli sami przeżywają podobne uczucia, lub dziecko z trudem radzi sobie ze swoimi uczuciami, może ono potrzebować fachowej pomocy. Należy skonsultować się z pediatrą lub psychologiem. Pozytywny efekt można uzyskać dzięki indywidualnym lub grupowym zajęciom z psychologiem. W przypadku starszych dzieci może być pomocną rozmowa z rówieśnikami, którzy również przeżyli stratę bliskich osób. Pomimo tego, że uczucie żałoby jest bardzo osobiste, dla dziecka może być ważne, by wiedziało, że nie tylko ono straciło bliską osobę. Przydatne informacje na temat, jak radzić sobie ze stratą, można również znaleźć w internecie lub bibliotece.

Najważniejsze, żeby rodzice pamiętali, że każde dziecko jest indywidualne, i że dzieci przeżywają żałobę bardzo różnie. Słuchaj swego dziecka, pozwól mu okazywać swoje uczucia tak, jak uważa za potrzebne. Obserwuj, jak dziecko przeżywa żałobę. Jeżeli czujesz, że twoje wsparcie to za mało, poproś o pomoc fachowców, poszukaj rady u terapeuty lub psychologa.

Gość
Oceń publikację