Jak nauczyć malca poszanowania dla cudzej własności

Ogólnie rzecz biorąc, małym dzieciom trudno jest zrozumieć potrzebę szanowania cudzej własności. Z każdym rokiem, który spędzają w przedszkolu w otoczeniu przedmiotów, które je wabią, a należą do przedszkola czy innych dzieci, coraz to więcej zaczynają odczuwać równowagę pomiędzy tym, czego chcą same, a prawami i potrzebami innych. Przy tym należy uwzględnić, że te wiadomości pozostają w nich, nie bacząc na nic, wciąż jeszcze w stanie rozwoju.

U dzieci w wieku przedszkolnym poziom rozwoju mózgu nie zawsze jeszcze pozwala na panowanie i kierowanie swoimi pragnieniami. Dlatego mogą działać impulsywnie, ukrywając pożądaną zabawkę sobie do kieszeni lub na przykład brutalnie obchodząc się z delikatnymi przedmiotami. Poziom rozwoju dzieci w tym wieku warunkuje również pewien egocentryzm. Przejawia się on w tym, że dziecku trudno jest spojrzeć na otaczający świat z punktu widzenia innych ludzi (natomiast łatwo ze swojego). Mogą też mieć spore trudności ze zrozumieniem samego pojęcia własności, gdyż faktycznie niełatwo im jest pogodzić się z różnicą w pojęciach o rzeczy osobistej a rzeczy, którą należy się podzielić (o czym się im tak często przypomina w przedszkolu).

Jeśli dziecko zabiera rzeczy innych dzieci bez ich zgody, a nawet je psuje, to wcale nie oznacza, że jest niedobre czy niedługo zacznie wykazywać bardziej poważnie odbiegające od normy zachowanie. Nie! Oznacza to po prostu, że rodzice powinni nauczyć je poszanowania dla cudzej własności i im wcześniej to zrobią, tym łatwiej będzie poprawić to naprawdę dość rozpowszechnione zjawisko.

Oto kilka zasad, którymi można kierować się podczas tej nauki:

Nie róbcie dużego problemu z tego, że dziecko coś ukradło czy zepsuło

Jeśli to zrobicie, dziecko nauczy się tylko bardzo skutecznego sposobu, by przywołać waszą uwagę. Dlatego raczej porozmawiajcie z nim spokojnie i wytłumaczcie, co czują ludzie, gdy ktoś psuje im rzeczy albo bierze je bez pozwolenia. Na dodatek koniecznie przytoczcie również przykłady z życiowych doświadczeń samego dziecka, bo dzieci w tym wieku potrzebują dużo ćwiczeń w tym, by postawić się na miejscu innej osoby. Powiedz swojemu dziecku na przykład: „Jak byś się czuł, gdyby ten chłopczyk wziął twoją ulubioną zabawkę i rzucił nią w najdalszy kąt pokoju? A teraz pomyśl, że może ten chłopczyk chciałby, żebyś ty też dobrze traktował jego rzeczy. Jestem pewna, że następnym razem zachowasz się właśnie tak”. Jeżeli porozmawiacie z dzieckiem w ten sposób, pomożecie mu rozwinąć empatię, która stanowi mocną podstawę kształtowania umiejętności społecznych.

Nauczcie dziecko, jak ważna jest dla was uczciwość

Niech wasz malec od razu odda rzecz, jeżeli komuś ją zabrał albo powie właścicielowi o jej uszkodzeniu. Nigdy nie róbcie tego zamiast dziecka. Możecie zawczasu przećwiczyć z nim to, co powinno powiedzieć. Nie interweniujcie też natychmiast, by wyjaśnić, co się stało – niech dziecko spróbuje wszystko zrobić samo, nawet jeżeli się wstydzi czy zaczyna płakać, po prostu dajcie mu szansę na opanowanie tej sytuacji samodzielnie.

Poproście właściciela, żeby opowiedział, co czuje w związku z tym, co się stało

Potem poproście, żeby dziecko powtórzyło to, co powiedziano. Podkreślcie, że wiecie, że chociaż tym razem dziecko uczyniło niewłaściwie, to teraz, gdy już wie o tym, co czują inni przy takim traktowaniu ich rzeczy, jesteście przekonani, że następnym razem podejmie najlepszą decyzję.

W domu rozważcie skutki uczynku dziecka

Nie pozwalajcie mu brać rzeczy bez pozwolenia, nawet jeżeli wcale wam to nie przeszkadza i zasadniczo nie stanowi jakiegoś problemu. Wyjaśnijcie mu skutki, które z pewnością nastąpią, jeżeli dziecko weźmie coś bez pozwolenia, i niewzruszenie je egzekwujcie. Przemyślcie (prewencyjnie) to samo w stosunku do kruchych rzeczy i uwzględnijcie przewidywane zachowanie dziecka, które może je uszkodzić, nawet jeżeli dziecko na razie jeszcze nic takiego nie robiło. Konsekwencje nie powinny mieć na celu ukarania dziecka, ale mają nauczyć je ważnych rzeczy, dlatego wybrane przez was skutki powinny zawierać naprawienie zniszczonej rzeczy albo poprawę stosunków z tym dzieckiem, któremu coś zabrano.

Nauczcie dziecko, jak pytać o pozwolenie skorzystania z cudzej rzeczy. Zaproponujcie mu kilka prostych zwrotów, na przykład: „Przepraszam, czy mogę wziąć twoją książkę?”, „Proszę, czy mogę pograć twoją piłką?” Koniecznie przećwiczcie z nim to, żeby, gdy inne dziecko się zgodzi, powiedziało „dziękuję”. Ważne jest też, by nauczyć je poprawnie reagować, gdy inne dziecko odmówi. W odpowiedzi na „nie” powinno powiedzieć: „W porządku, rozumiem”. Dziecko powinno zrozumieć, że jeżeli rzecz należy do kogoś innego, to podzielić się nią czy nie jest wyborem tej osoby, a ono samo nie ma prawa używać czegoś tylko dlatego, że tak chce, nawet jeżeli uprzejmie poprosiło.

Dziecko powinno widzieć, że rodzice zawsze szanują własność innych

Czy zawsze uprzejmie pytacie o pozwolenie wzięcia czegoś, czego potrzebujecie, czy też milczkiem bierzecie sami? Co robicie, jeżeli przypadkowo uszkodzicie komuś coś potrzebnego? Czy uczciwie przyznacie się do winy i zaproponujecie naprawienie tej rzeczy, czy może zaoferujecie zapłatę za szkodę? Jesteście najważniejszym wzorem do naśladowania dla swojego dziecka, toteż pamiętajcie, że ono zawsze obserwuje, słucha i uczy się wszystkiego właśnie od was.

Czasami dzieci wykazują destrukcyjne zachowanie w celu zwrócenia na siebie uwagi

Przede wszystkim rodzice powinni upewnić się, że darzą swoje dziecko wystarczającą pozytywną uwagą, szczególnie, jeżeli dziecko szanuje innych ludzi i ich rzeczy.

My wszyscy, w tym dorośli, uważamy rzeczy innych ludzi za bardziej atrakcyjne niż wszystko to, co mamy własne. Rzeczy innych fascynują nas i przyciągają uwagę, a to dlatego, że są dla nas nowe i nieznane.

Przedszkolaki stale badają zasady i granice swojego świata, w którym jest tyle nowych i ciekawych rzeczy, dźwięków, smaków. I jedna z najważniejszych lekcji, której dzieci powinny się nauczyć jak najszybciej, polega na poszanowaniu cudzej własności. Jeśli rodzice potrafią spokojnie omówić wynikłą sytuację i wykorzystać właściwe skutki, to niebawem, gdy przyjdzie pora na sprawy stosunku do własności innych ludzi, dziecko prawidłowo podreguluje swoje zachowanie.