Zmiany, które występują w życiu nastolatka
Wsparcie rodziców jest bardzo ważne dla nastolatka, by mógł poradzić sobie ze stresem spowodowanym zmianami jego sytuacji społecznej
Dojrzewanie to okres przejścia od dzieciństwa do dorosłości, w tym czasie dziecko przeżywa wstrząsy emocjonalne i zmiany fizyczne. Jeszcze nie jest dorosłym, ale też już nie można go nazwać dzieckiem. Ten czas może być dla niego niezwykle zagmatwany, może też spowodować różne nieracjonalne działania. Problemy okresu dojrzewania mogą dostarczyć wiele kłopotów zarówno nastolatkom, jak i ich rodzicom.
Jako rodzice, zawsze będziecie starać się zrozumieć, co czuje dziecko, i jakoś mu pomóc. Łatwiej poradzicie sobie z tym zadaniem, jeżeli będziecie wiedzieli, jakie zmiany zachodzą w jego życiu społecznym.
Zmiany społeczne w okresie dojrzewania
Rozważmy najważniejsze zmiany społeczne, które zachodzą u chłopców i dziewcząt w okresie dojrzewania.
1. Poszukiwanie własnej tożsamości
- w okresie dojrzewania kształtuje się poczucie tożsamości, system wartości i norm. Może to być nazbyt zagmatwane, dziecko nie może zrozumieć świata dorosłych ani wykorzystać swoich wcześniejszych dziecięcych doświadczeń;
- nastolatek będzie próbował zrozumieć, jak działa świat dorosłych, i jak ma się w nim zachowywać w różnych sytuacjach;
- w tym okresie nastolatek zachowuje się wyjątkowo niekonsekwentnie. Jeżeli będziecie traktować go jak dziecko, odbierze to jako obrazę. Z drugiej strony, jeśli traktujecie go jak osobę dorosłą i wymagacie odpowiedniego zachowania, może pomyśleć, że go ograniczacie i odmówi respektowania zasad;
- nastolatek nie jest w stanie poprawnie ocenić swoich możliwości. Starając się budować swoją tożsamość, bierze na siebie coraz więcej odpowiedzialności. A nie zawsze potrafi jej sprostać. Jest to jedna z najważniejszych zmian społecznych w okresie dojrzewania.
Porady dla rodziców
Nastolatka należy traktować jak osobę, w której łączą się cechy osoby dorosłej i dziecka. Upewnijcie się, że udzielacie mu dość uwagi i miłości, tak potrzebniej wszystkim dzieciom, ale zapewnijcie mu większą swobodę działania, a także wymagajcie pewnej odpowiedzialności.
2. Problemy z samooceną
- w okresie dojrzewania w życiu nastolatka pojawia się wielu nowych ludzi. Nastolatek porównuje siebie z nimi;
- nastolatek staje przed nowymi obowiązkami i wyzwaniami. Czasem nowa rzeczywistość go dezorientuje. Nastolatek wątpi, czy jest w stanie podejmować rozważne decyzje i czy ma dostatecznie silny charakter;
- w tym czasie nastolatek bardzo pragnie okazać siłę charakteru wobec przyjaciół i rówieśników. To jest dla niego bardzo ważne. A plątanina myśli i zmiany fizyczne zmuszają do wątpienia w siebie i tworzą negatywny obraz własnego „ja”. Wiele wewnętrznych wątpliwości nastolatka może powodować kompleks niższości.
Porady dla rodziców
Rodzice powinni wspierać swoje dziecko we wszystkich jego sprawach nie tylko słowami, ale też czynami. Pokażcie nastolatkowi, że wierzycie w jego siły i zawsze przyjdziecie mu na ratunek, gdy będzie tego potrzebował. Dajcie mu pewność, że go kochacie i ufacie mu niezależnie od tego, co się z nim dzieje.
3. Ryzyko niebezpiecznego zachowania
- okres dojrzewania charakteryzuje się bardzo intensywnym rozwojem myślenia abstrakcyjnego. U nastolatków wzrasta tendencja do krytycyzmu, co prowadzi do konfliktów. Wobec dorosłych występuje przekora i nieposłuszeństwo. Nastolatek zawsze będzie sprzeciwiać się zasadom, żeby uprawomocnić swoją niezależność;
- potrzeba swobody i dążenie do udowodnienia całemu światu swojej dorosłości może mieć na niego negatywny wpływ;
- wyraźnie spada autorytet rodziców, natomiast rośnie wpływ grupy rówieśniczej. Nastolatki nieustannie potrzebują nowych emocji i wrażeń, więc często mogą znaleźć się w złym towarzystwie, a nowi koledzy mogą być nie najlepszym wzorem do naśladowania. Bardzo ważne w tym okresie jest by zwrócić uwagę na środowisko, w jakim przebywa dziecko;
- nastolatki aktywnie starają się zdobyć nowe doświadczenia, w tym związane z piciem alkoholu, paleniem, jak również w relacjach seksualnych. Nawet jeżeli już rozmawialiście z nim na te tematy, jednak jest bardzo prawdopodobne, że wpływ przyjaciół może być większy. Należy bardzo pilnować, żeby tak się nie stało. Jest to także czas pierwszych miłości, pierwszych przyjaźni, które są w stanie trwać czasem przez wiele lat.
Porady dla rodziców
Nie należy prawić nastolatkowi morałów w obecności jego przyjaciół – to jeszcze bardziej nakłoni go do przekraczania zasad. Jeżeli nie podoba się wam towarzystwo, w którym się obraca, porozmawiajcie z nim o tym spokojnie, bez moralizowania. Jeśli podejrzewacie, że grozi mu niebezpieczeństwo lub że może popaść w jakiś nałóg, należy zasięgnąć porady specjalisty.
4. Depresja i myśli samobójcze
- w okresie dojrzewania nastolatek doświadcza wielu różnych emocji, w tym depresji o różnym nasileniu. Zazwyczaj nastolatki radzą sobie z depresją samodzielnie, z pomocą miłości i wsparcia rodziny. Jednak niektórzy doświadczają poważnych form depresji i potrzebują zawodowej pomocy lekarskiej;
- nastolatki często są smutne i nieszczęśliwe z byle powodu, doświadczają przygnębienia, graniczącego z melancholią. Dziecko czasem nie wie, co go tak unieszczęśliwia, a przy tym nie wyobraża sobie, jak może pozbyć się tych okropnych uczuć smutku i tęsknoty;
- dojrzewanie to nie tylko zmiany fizyczne i psychiczne. Jest to też ważny czas w procesie edukacji i to też jest powodem dodatkowego stresu dla młodzieży, który czasem prowadzi do depresji;
- nastolatki starają się we wszystkim być lepsze niż rówieśnicy, w tym też i w nauce. To też może doprowadzić do stresu i niepokoju. W tym wieku dziecko styka sią z wieloma rzeczami po raz pierwszy, spotyka wielu nowych ludzi, aktywnie interesuje się płcią przeciwną, doświadcza popędu płciowego, stara się stworzyć i zachować swój pozytywny wizerunek. To wszystko i wiele innych rzeczy może powodować stres;
- Ważne jest, by rodzice zwracali uwagę na objawy depresji u swojego dziecka. Szczególnie należy uważać na różne urazy, które dziecko sprawia samo sobie. Trzeba pamiętać, że wielu nastolatków ma skłonności samobójcze. Najczęstszymi objawami depresji są smutek bez powodu, poczucie nieużyteczności, niska samoocena itp. Nastolatek również może stracić zainteresowanie zajęciami, które przedtem lubił, unikać relacji z przyjaciółmi i rodziną. Może mieć trudności z nauką oraz skupieniem uwagi, opuszczać lekcje albo w ogóle nie chodzić do szkoły.
Porady dla rodziców
Jeżeli zauważycie u dziecka któryś z wymienionych objawów, porozmawiajcie z nim i zapytajcie, co czuje. Należy wszelkimi możliwymi sposobami utrzymać kontakt z nastolatkiem, okazać mu, że jego uczucia są dla was ważne i dlatego nie będziecie go osądzać w żadnej sytuacji. Pomocne też będzie, jeżeli opowiecie mu o podobnych wydarzeniach z własnej młodości, jak też o tym, jak poradziliście sobie wtedy ze swoimi uczuciami. Jeżeli nie udaje się pomóc nastolakowi w domu, zwróćcie się do specjalisty. Warto pamiętać, że depresja to stan niebezpieczny, dlatego należy zareagować natychmiast.
Dojrzewanie jest zawsze związane ze zmianami, jasne jest, że problemów nie da się uniknąć. Dlatego nie martwcie się społecznymi zmianami w życiu dziecka. Bądźcie blisko, zachowajcie spokój i samokontrolę, okazujcie mu miłość i wsparcie. I co najważniejsze – zapewnijcie bezpieczeństwo swojemu nastolatkowi.