Jak poradzić sobie z histeriami dziecka

Histerie małych dzieci doprowadzają rodziców do rozpaczy. Jednak jest to nieodłączna część dzieciństwa i rodzice nic na to nie poradzą. Ataki histerii i nagłe napady złości u małych dzieci są normalne i są wyrazem powoli kształtującej się niezależności.

W zetknięciu z histeriami dziecka można czasem stracić panowanie nad sobą. Jest to dla rodziców wielka próba cierpliwości i musicie ją przejść do końca. Warto jednak pamiętać, że system nerwowy dziecka ma swoje ograniczenia, jest jeszcze niedojrzały, a z każdym dniem się rozwija, dlatego rodzice powinni okazać zrozumienie i cierpliwość.

Rozpatrzmy, dlaczego dzieci histeryzują, jak rodzice mają sobie z tym poradzić i w jakich wypadkach dziecku potrzebna jest pomoc lekarska. Rolą rodzica jest zrozumienie, co leży u podłoża wybuchu dziecięcej złości, aby móc mu w przyszłości zapobiec.

Co to jest histeria

Psychologowie twierdzą, że histeria to jest naturalna reakcja dziecka w sytuacjach, kiedy nie jest w stanie opanować swoich impulsów emocjonalnych. Dzieci nie mają jeszcze ukształtowanych mechanizmów samokontroli, dlatego wyrażają własne zdanie w dość ekspresyjny sposób. We wczesnym wieku dzieci są bardzo impulsywne i dążą do celu wszelkimi dostępnymi im sposobami. Histeria zazwyczaj ma na celu wymuszenie czegoś na rodzicach.

Napady złości najczęściej zdarzają się u dzieci w wieku półtora roku i zwykle zanikają w wieku do czterech lat. Jednak niektórym histerie zdarzają się i w latach późniejszych.

Dlaczego dzieci histeryzują?

Histeria wynika, gdy dziecko usiłuje poradzić sobie z tym, co dzieje się dookoła. Jest to dość trudne dla niego w każdym wieku.

Rozpatrzmy główne przyczyny histerii.

1. Niewystarczająco ukształtowana kora przedczołowa mózgu

• kora przedczołowa jest częścią płata czołowego mózgu, która reguluje funkcje wykonawcze, w tym umiejętności społeczne, odpowiada również za komunikację i przestrzeganie norm moralnych;
• czasem u małych dzieci kora przedczołowa nie jest jeszcze zupełnie rozwinięta, przez co dzieci nie mogą reagować właściwie w sytuacjach, gdy czegoś nie rozumieją. Wtedy popadają w histerię;
• kora przedczołowa mózgu dziecka zwykle dojrzewa w wieku czterech lat i później.

2. Niedostatecznie rozwinięty układ limbiczny

• układ limbiczny mózgu jest ściśle związany z korą przedczołową i odpowiada za panowanie nad emocjami, takimi jak strach, złość, radość czy rozczarowanie;
• niewystarczający rozwój układu limbicznego często przyczynia się do tego, że dziecko nie do końca rozumie, jak zareagować w danej sytuacji. Przez to dzieci nie potrafią dokładnie określić i wyrazić swoich emocji, co prowadzi do histerii. Dopóki nie rozwinie się kora mózgowa, histeria pozostaje jedynym sposobem, za pomocą którego dziecko wyraża swoje uczucia i zaspokaja swoje potrzeby;
• podobnie jak kora przedczołowa, układ limbiczny może pozostać słabo rozwinięty do wieku czterech lat.

3. Cechy charakteru dziecka

Jedną z przyczyn histerii dziecka jest trudny charakter. „Sztywne” i z natury nie tolerujące zmian dzieci są bardziej skłonne do histerii niż pozostałe. Ponadto ich histerie są bardziej gwałtowne.

4. Szczególny sposób komunikacji

Często histeria jest dla dziecka jedynym sposobem zakomunikowania o swoich uczuciach i potrzebach, jeżeli jego mowa nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięta i nie potrafi jeszcze wyrazić tego słowami. Dziecko krzycząc i tupiąc może próbować zawiadomić, że jest głodne, zdenerwowane, zmęczone, że coś go boli czy że ma nudności itp. Zdaje też już sobie sprawę, że jest to skuteczny sposób na wymuszenie czegoś na rodzicach, na przykład, deseru albo słodyczy.

5. Dziecko usiłuje zwrócić na siebie uwagę albo zawiadomić o swoich potrzebach

Dziecko może wykorzystywać różne sygnały by zwrócić na siebie uwagę. Ale jeżeli nie zwracacie na nie uwagi albo nie rozumiecie, o co mu chodzi, wtedy może wpadać w histerię. Jeżeli nie osiągnie swojego celu, furia niestety znacznie wzrasta.

6. Nadmierna surowość rodziców

Jeżeli rodzice są zbyt srodzy w stosunku do dziecka i nie pozwalają mu próbować czegoś nowego, uczyć się i popełniać błędy, taka atmosfera domowa je przytłacza. Dziecko jest sfrustrowane i wyładowuje to w formie histerii. Warto też pamiętać, że frustracje są istotnym elementem jego rozwoju. Rodzice powinni być bardzo wyczuleni na jego emocje. Gdy, powiedzmy, rodzic, zamiast pomóc dziecku zapanować nad uczuciami, na odwrót jeszcze je podsyca, wtedy właśnie następuje prawdziwa histeria.

7. Frustracja

Trudności w przyswojeniu nowej umiejętności (na przykład poskładania ubrania czy wiązania sznurowadeł) mogą spowodować, że dziecko poczuje się bezradne i niezdolne poradzić sobie z tym czy innym zadaniem. Co więcej, może to doprowadzić je do frustracji i niezadowolenia. I w wyniku może wywołać histerię.

8. Przyczyny zewnętrzne

Rodzice mogą oczekiwać, że ponad trzyletnie dziecko będzie dobrze zachowywać się i w domu, i w przedszkolu i na wizycie. Jednak, nawet jeżeli małe dziecko jest w stanie kontrolować swoje zachowanie, trwa to niezbyt długo. I dlatego, wracając do domu dziecko może się już nie powstrzymywać i wyładowuje emocje w formie histerii.

9. Dom i rodzina

Na stan emocjonalny dziecka duży wpływ mają też wszelkie sytuacje domowe, w których rodzice doświadczają niepokoju lub pewnych trudności. Mogą to być na przykład rodzinne konflikty, rozwód rodziców czy choroba któregoś z domowników.

Sytuacje powodujące histerię u dziecka

1. Dyskomfort. Gdy małe dziecko znajduje się w sytuacji dla niego niezrozumiałej, powoduje to poczucie zagrożenia. Hałaśliwe towarzystwo, zbyt głośne rozmowy, zatłoczone przestrzenie powodują dezorientację. Wszystko to może przestraszyć dziecko i wywołać atak histerii.

2. Reakcja rodziców. Czasem małe dzieci mogą po prostu nie rozumieć reakcji rodziców. Atak histerii może wywołać sytuacja, gdy któryś z rodziców zachowuje się agresywnie wobec dziecka, krzyczy albo drwi z niego. Jeżeli rodzice w bardzo rożny sposób reagują na zachowanie dziecka, to jeszcze więcej je dezorientuje i prowokuje do histerii.

3. Nieumiejętność wyjaśnienia swoich potrzeb i pragnień. Jeżeli dziecko nie potrafi wytłumaczyć, czego chce czy potrzebuje, czuje się bardzo bezradne. I właśnie poprzez histeryczne zachowanie sygnalizuje dorosłemu swoją frustrację i rozpacz.

Najlepszym sposobem poradzenia sobie z atakami histerii jest zachowanie spokoju. Tylko tak można odnaleźć rozwiązanie tego problemu.

Jak poradzić sobie z histeriami dziecka

Dziecko zachowuje się tak nie dlatego, że jest niegrzeczne i uparte, ale dlatego, że w tej sytuacji takie zachowanie to jedyny znany mu sposób wyrażenia swoich emocji i domagania się zaspokojenia potrzeb. Krzyk rodziców i danie klapsa niczego nie zmieni. Z czasem nauczycie się je uspokajać i panować nad jego nastrojami. Ale nawet, jeżeli jeszcze tego nie potraficie, radzimy skorzystać z poniższych rad.

1. Nie reagujcie szorstko na histerię dziecka. Postarajcie się na chwilę zająć swoją uwagę czymś innym, żeby z rozpędu nie zareagować na sytuację nazbyt szorstko. Nie ma to jednak zastosowania w przypadkach, gdy dziecko w stanie furii może zadać sobie krzywdę fizyczną (uderza głową o ścianę lub podłogę) czy też histeryzuje właśnie z tego powodu, że nie zwracacie na nie uwagi. Więc nie ignorujcie zupełnie tego, co się między wami dzieje. Sprawcie, by dziecko czuło się szanowane.

2. Zachowajcie spokój. Jeśli dziecko histeryzuje w domu, warto zachować spokój. Będzie to wymagało ogromnego wysiłku i cierpliwości. Jeżeli dziecko ma atak histerii w miejscu publicznym, zabierzcie je stamtąd jak najszybciej i zaproponujcie mu kilka innych wariantów, dokąd możecie pójść. Możliwość wyboru zajmie jego uwagę i wcześniej czy później je uspokoi.

3. Nie dopuszczajcie agresji ze strony dziecka. Jeżeli dziecko krzyczy, kopie, bije czy rozrzuca rzeczy po pokoju, nie należy tego znosić i trzeba je natychmiast powstrzymać. Jeżeli nie zareagujecie, będzie to powtarzało. Maluch nie zdaje sobie jeszcze sprawy, że robi komuś krzywdę. Gdy emocje opadną, dajcie mu spokojnie do zrozumienia, że przemoc jest niedopuszczalna. Ale przede wszystkim upewnijcie się, że sami również nie wykazujecie agresji. Jeżeli dziecko źle się zachowuje, możecie pozbawić je pewnych przywilejów. To dobry sposób by zrozumiało, że jest kochane, ale zachowanie jego jest niedopuszczalne.

Następnie spróbujcie się zastanowić nad przyczyną takiego zachowania. Może dziecko reaguje tak, ponieważ nie radzi sobie z jakimś problemem, może próbuje odreagować jakąś frustrację albo niepowodzenie. Pomóżcie mu znaleźć inny sposób na rozwiązanie problemu.

4. Postarajcie się zrozumieć reakcje dziecka. Kiedy dziecko próbuje ci coś powiedzieć, traktuj je z najwyższą uwagą. Zadaj dziecku kilka wyjaśniających pytań, aby ułatwić mu wyrażanie swoich myśli. To je uspokoi i pomoże mu skupić się.

5. Nie zabraniajcie mu płakać. Rodzicom oczywiście trudno jest widzieć, jak dziecko płacze. Uczucia rodziców są zrozumiałe, ale nie warto powstrzymywać je od łez. Podczas płaczu uwalniany jest hormon stresu kortyzol, który wraz ze łzami usuwany jest z organizmu. Gdy dziecko popłacze, potem wróci mu dobry humor.

6. Nie przesadzajcie. Nie wychowujcie dziecka nazbyt surowo, starajcie się zachować równowagę. Wykazując nadmierną srogość i wymagania, zmuszacie dziecko do tłumienia jego naturalnych aspiracji i uczuć.

Nie zmuszajcie dziecka, by stale kontrolowało swoje zachowanie. Jeżeli urządza histerie w domu, to nie znaczy, że będzie tak samo zachowywało się też i na ulicy. A powinno wiedzieć, że dom to jest miejsce, gdzie może bez skrępowania wyrazić swoje uczucia. W pewnych granicach należy je w tym wspierać.

7. Przeproście dziecko, jeżeli zareagowaliście zbyt burzliwie. Jeśli straciliście panowanie nad sobą, powiedzcie mu coś w rodzaju: „Mama nazbyt się zdenerwowała. Przepraszam”. Dziecko powinno zrozumieć, że wszyscy mają prawo czasem stracić panowanie, że to jest normalne, o ile nie zdarza się zbyt często. I że za awanturę należy przeprosić.

8. Okazujcie stanowczość. Przeprosiny wcale nie znaczą, że zgodziliście się na wszystkie wymagania dziecka. Przepraszając pokazaliście mu wzorzec dobrych manier. Jeśli jednak dziecko żąda czegoś, czego mu dać nie możecie, bądźcie stanowczy i konsekwentni. Dajcie mu do zrozumienia, że jeżeli powiedzieliście „nie”, to nie zmienicie tej decyzji. Potem w spokojnej rozmowie okażcie mu, że możecie zatroszczyć się o jego potrzeby innym sposobem, więc nie musi uciekać się aż do histerii.

9. Utrzymujcie emocjonalny kontakt z dzieckiem. Histeria nie zawsze oznacza, że próbuje ono manipulować rodzicami. Być może, że dziecko akceptuje ich odmowę, a histeria jest raczej jego reakcją tą sytuację. Dlatego nie osądzajcie go i oddalajcie się od niego w związku z jego zachowaniem, a nadal utrzymujcie kontakt emocjonalny. To osłabi jego wewnętrzne napięcie.

10. Dajcie mu możliwość wyboru. Aby uniknąć możliwych konfliktów, zaoferujcie dziecku kilka opcji i zaproponujcie, by wybrało tę, która mu najbardziej odpowiada. Zaproponujcie kilka dań, kilka wersji wspólnej zabawy i zajęć do wykonania. Pozwólcie mu dokonać własnego wyboru. Tak dziecko nabierze pewności, że się z nim liczycie, że ma swoją wartość dla rodziców. A to z kolei spowoduje reakcję wdzięczności.

11. Chwalcie dziecko za dobre zachowanie. Widząc, że popieracie pewne jego działania, dziecko łatwiej zrozumie, czego od niego oczekujecie, i prawdopodobnie będzie częściej powtarzało to zachowanie. Konstruktywne pochwały dodają mu pewności siebie, kształtują więź między rodzicem a dzieckiem, pomagają mu budować pozytywną samoocenę.

12. Używajcie języka gestów. Języka znaków można z powodzeniem używać w komunikacji z dzieckiem, które jeszcze nie mówi. Zamiast histeryzować może ono zawiadomić o swoich potrzebach za pomocą gestów. Pomoże to zapobiec napadom złości i płaczowi.

Okazując cierpliwość w większości wypadków można poradzić sobie z dziecięcą histerią. Ale co począć, gdy napady złości stają się zbyt gwałtowne?

O czym świadczą burzliwe histerie dziecka?

Jeśli napady złości stają się zbyt intensywne, może to wskazywać na problemy ze zdrowiem. Na przykład psychologowie sugerują pewne zaburzenia psychiczne.

1. Psychologowie twierdzą, że napady złości mogą wystąpić u wszystkich dzieci bez wyjątku, że odpowiada to pewnemu etapowi rozwoju dziecka. Napady złości u zdrowych dzieci są bardziej krótkotrwałe i mniej agresywne niż u dzieci cierpiących na depresję, zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi, zaburzenie opozycyjno-buntownicze itp.

Badania wykazały, że napad złości u zdrowego dziecka może trwać około 10-11 minut, podczas gdy u dzieci z różnymi zaburzeniami trwa on średnio 25 minut.

2. Według badań długotrwałe napady złości u dziecka mogą być wczesnym objawem zaburzenia opozycyjno-buntowniczego.

3. Badania wykazały również, że dzieci, które często histeryzują, w przyszłości będą miały znacznie wyższy stopień lękliwości niż ich rówieśnicy.

Wielu rodziców może napotkać trudności nie do pokonania, próbując poradzić sobie z napadami złości u dziecka. W najcięższych przypadkach zdecydowanie potrzebna będzie pomoc specjalisty.

Kiedy należy zasięgnąć rady specjalisty

Należy skonsultować się ze specjalistą, jeśli dziecko wykazuje następujące objawy:

• podczas ataku histerii okazuje okrucieństwo w stosunku do rodziców czy otaczających je przedmiotów;
• celowo zadaje sobie ból: drapie czy gryzie siebie, uderza głową o ścianę itp.;
• ataki histerii trwają dłużej niż 25 minut czy występują częściej niż 5 razy dziennie;
• nawet po zakończeniu ataku dziecko nie może całkowicie się uspokoić;
• uspokaja się dopiero po otrzymaniu określonej nagrody.

Jeśli zauważycie, że dziecko ma któryś z wymienionych objawów, należy zwrócić się do lekarza. Generalnie rodzice powinni pamiętać, że histeria, jak również inne zaburzenia w zachowaniu dziecka, zwłaszcza w wieku 2-4 lat, jest zjawiskiem normalnym i po pewnym czasie znika bez śladu. Histeria wcale nie oznacza, że z dzieckiem dzieje się coś złego, jednak należy udzielić mu więcej uwagi. Jeżeli zaś malec używa histerii by po prostu dać upust swoim emocjom, należy uzbroić się w cierpliwość i wyrozumiałość, ten okres szybko minie.