Geny oraz otoczenie dziecka przyczynami dziecięcej agresji

Według najnowszych badań psychologów główną przyczyną agresywnego zachowania 6-letnich dzieci jest ich predyspozycja genetyczna, która wpływa na osobliwości psychiki. Nauka dostarcza wielu argumentów, przemawiających za biologicznym uwarunkowaniem dziecięcej agresji. Istnieje jednak i inna opinia wśród psychologów, dotycząca tego, iż zachowanie agresywne dzieci powstaje wyłącznie pod wpływem środowiska. Rodzice oraz nauczyciele powinni wziąć pod uwagę oba te czynniki, aby skutecznie poprawić metody wychowania.

Skąd wynika agresja u dziecka?

Agresja jest nierozerwalną częścią społecznego rozwoju dziecka. Najwyższy poziom agresji u dziecka przejawia się w wieku od 2 do 6 lat. Dorastając, dzieci uczą się radzić sobie z emocjami, komunikować się z rówieśnikami oraz łagodzić konflikty. Z biegiem czasu dzieci uczą się radzić sobie zarówno z proaktywnymi, jak i reaktywnymi agresywnymi zachowaniami.

Proaktywna agresja może przejawiać się w formie fizycznej lub werbalnej, ma na celu zarządzanie innymi ludźmi lub zdobywanie nad nimi przewagi. Agresja reaktywna jest ochronną odpowiedzią na potencjalne zagrożenie. Chociaż niektóre dzieci wykazują agresję tylko w odpowiedzi na działania otaczających je osób, to najczęściej proaktywne oraz reaktywne zachowania agresywne są jednak ściśle powiązane.

Biologiczne i środowiskowo-społeczne przyczyny agresji

Psycholodzy zauważają, że w ostatnich latach poziom agresji znacznie wzrósł zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Dlaczego tak się dzieje? Aby odpowiedzieć na to pytanie, kanadyjscy naukowcy przeprowadzili badanie. Zbadali ponad 500 par bliźniąt pod kątem ich proaktywnego oraz reaktywnego zachowania agresywnego. W wyniku naukowcy doszli do wniosku, że w wieku 6 lat oba typy zachowań agresywnych są spowodowane przez czynniki biologiczne, natomiast w wieku od 6 do 12 lat – przez różne czynniki, powiązane z otoczeniem dziecka.

Wyniki eksperymentu

W badaniu wzięły udział 223 pary jednojajowych bliźniąt z identycznym kodem genetycznym oraz 332 pary dwujajowych bliźniąt. Uczestnicy badania zostali wybrani w ten sposób, aby ustalić, jakie przyczyny agresywnego zachowania dzieci są determinujące – predyspozycje genetyczne czy społeczne otoczenie. Obserwację zachowania przeprowadzono u dzieci w wieku 6, 7, 9, 10 i 12 lat. W wyniku badań stwierdzono, iż czynniki genetyczne wpływają na zachowanie agresywne dzieci w wieku 6 lat w większym stopniu, niż w wieku lat 12. Wynika to z tego, że w wieku od 6 do 12 lat odbywa się proces aktywnego rozwoju, w szczególności, formują się takie funkcje poznawcze jak planowanie działań, podejmowanie decyzji, samokontrola i umiejętność skupienia się.

Należy wyjaśnić, które konkretnie czynniki społeczne wpływają na przejawy proaktywnej oraz reaktywnej agresji u dzieci. Wyniki danego badania świadczą o potrzebie opracowania nowych programów profilaktyki zachowań agresywnych z uwzględnieniem osobowości dziecka.

Psycholodzy powinni zapewnić pomoc nauczycielom oraz rodzicom dzieci, wykazujących agresywne zachowanie, we wdrażaniu tych programów w szkole i w domu.

Prócz tego, wyniki badania potwierdziły hipotezę psychologów o tym, że agresja reaktywna jest powiązana z wiktymnym zachowaniem dziecka (poczuciem bycia ofiarą). Więc zmiana modelu zachowania dziecka pomogła by mu poradzić sobie z agresją. Natomiast, aby poradzić z agresją proaktywną, należy pracować nad rozwojem u dziecka nawyków społecznych.