Nauka dla małych dzieci: podstawy przyszłej wiedzy

Naukowe badanie świata dla wielu rodziców znaczą tyle, co nauka w szkole i na studiach, doświadczenia chemiczne i podręczniki z biologii. Jednak naukowym zdobywaniem wiadomości małe dzieci zajmują się już nawet nie tylko w przedszkolu, ale i poza nim. Jak tylko zaczynają zadawać pytania i szukać odpowiedzi na swoje „jak” i „dlaczego”, już stosują praktykę naukowego poznawania.

Nauka to sposób na poznanie świata poprzez badanie. Dzieci zaś są z natury badaczami, ponieważ przyroda obdarzyła je dociekliwością i pilnym pragnieniem poznawania otaczającego świata. Wspierając to naturalne pragnienie pomagacie im ukształtować naukowy układ ich umysłu. Dzieciom w wieku przedszkolnym należy stworzyć pewne warunki, które uwzględniają ich uczucia i pozwalają sortować i klasyfikować, obserwować i przetwarzać, wyciągać wnioski i stawiać pytania – pytania, które wskażą nam, w jaki sposób formują one swe poglądy na naturę i świat materialny.

Metoda naukowa dla przedszkolaków nie przewiduje użycia nowoczesnego sprzętu ani żadnych systematycznych procedur. Możecie wspierać naukową dociekliwość swojego dziecka po prostu dyskutując z nim na różne tematy, czytając książki i obserwując razem z nim otaczający świat. Jego naturalne pragnienie wiedzy o świecie uczyni ze wspólnych doświadczeń poważne wydarzenie.

Jak rodzice mogą pomóc swojemu dziecku? Spróbujcie niektórych z następujących sposobów na wciągnięcie malca do naukowego badania przedmiotów.

Dyskusje. Zacznijcie od zabrania dziecka do parku lub podmiejskiego lasu i porozmawiajcie z nim o naturze w warunkach pleneru. Omawiajcie wszystko, co widzicie dookoła, formułując różne hipotezy na temat dalszego rozwoju wydarzeń, dokonajcie klasyfikacji różnych przedmiotów i zjawisk. Da to dziecku bardzo ważne podstawowe pojęcie o tym, czym jest nauka.

Wysuwajcie hipotezy: zachęcajcie dziecko do formułowania przypuszczeń na temat tego, co, jego zdaniem, może nastąpić dalej.

• Zapytaj, jaki kolor, jego zdaniem, może wyniknąć po zmieszaniu żółtego i niebieskiego. Pozwól mu samodzielnie dokonać mieszania kolorów przy użyciu barwników spożywczych lub malując paluszkiem na papierze.
• Zapoznaj dziecko z podstawami fizyki, w szczególności z mechaniką. Użyj do tego deski i zabawkowego auta lub tuby, zwiniętej z papieru do pakowania, i małej kulki. Poproś dziecko, aby zbadało, pod jakim kątem w stosunku do powierzchni stołu należy ustawić deskę lub tubę papierową, by prędkość zabawkowego auta czy kulki była większa albo mniejsza, a jeszcze – żeby poleciały one jak najdalej.
• Napełnij duży pojemnik wodą i zbierz przeróżne drobne przedmioty z całego domu. Niech dziecko założy, który przedmiot zatonie, a który pozostanie na powierzchni, a później doświadczalnie sprawdzi te przypuszczenia. Może nawet zdziwią was niektóre wyniki.

Przeprowadźcie kategoryzację (klasyfikację): pomóż dziecku zrozumieć porządek rzeczy w naturze za pomocą poznawania rodzajów zwierząt i artykułów żywnościowych.

• Wyjaśnijcie sobie, które artykuły są warzywami, a które owocami i jagodami. Można też sklasyfikować inne produkty, takie jak artykuły mleczne czy też zbożowe.
• Porozmawiajcie o różnych rodzajach zwierząt i sprawdźcie, czego można się o nich dowiedzieć z książek w domowej bibliotece. Niektóre fragmenty książek o zwierzętach przeczytaj mu bardziej szczegółowo, wybierając to, co je szczególnie zainteresowało. W ten sposób możesz przekazać swojemu dziecku wiedzę na temat wielu zwierząt, wybierając kategorie: zwierzęta wodne, nocne, płazy, gady, ssaki czy ryby.

Obserwacje. To, co dla was jest oczywiste, dla waszego malca może być odkryciem naukowym. Codzienne obserwujcie razem różne zjawiska natury, na głos wyrażając swoje spostrzeżenia.

• Mając dobrą lupę, dziecko może obserwować owady, odkrywać życie mrówek. Dzieci uwielbiają różne żuczki, chrząszcze i motyle oraz mają ogromną przyjemność oglądając je dokładniej. Dziecko z pewnością będzie ciekawe by policzyć liczbę nóg chrząszcza, a także zbadać jego wąsy oraz ciało pokryte chityną. Poszukajcie w bibliotece jeszcze innych książek o owadach, by jego wiedza stała się pełniejsza.
• Zwróć uwagę dziecka na zwierzęta. Odwiedźcie razem zoo lub farmę. Podkreśl, że każde zwierzę ma swoje specyficzne cechy. Pozwól dziecku przyjrzeć się uważnie, jaka jest różnica między hipopotamem a nosorożcem i jakie są ich podobieństwa. Które zwierzęta mają ostre zęby i pazury? Do jakich celów żyrafa używa swojej długiej szyi, a słonie – trąby? Co jedzą zwierzęta? W jakich warunkach naturalnych żyją różne gatunki? Jak nazywają się ich dzieci? Twój maluch jest dociekliwy i spostrzegawczy, więc oczywiście będzie miał wiele pytań. Jeśli to możliwe, poproś dozorcę farmy lub zoo, aby odpowiedział mu na te pytania.

Badania. Razem z dzieckiem odwiedźcie bibliotekę, w której znajduje się mnóstwo interesujących informacji na dowolny temat naukowy, który tak interesuje dociekliwego malca.

• Koniecznie zabierz dziecko do działu literatury naukowej, który posiada wiele książek z naturalnymi zdjęciami, a nie ilustracjami artystów. Książki te zawierają też diagramy, schematy i wszystko, czego chętnie dowie się wasze dziecko na interesujący je temat naukowy.
• Zwróćcie również uwagę dziecka na dobrze ilustrowane encyklopedie dla dzieci. Są one bardzo cenne, ponieważ zapewniają wyczerpujące informacje z prawie każdej dziedziny wiedzy, również na temat roślin. Znajdziecie w nich nie tylko opisy ich budowy i szczegóły rozwoju, ale też przeróżne ciekawe fakty, które na pewno wciągną dziecko w dalsze poznawanie tematu. Na uwagą zasługują też wielobarwne atlasy owadów.
• Warto również poczytać razem ciekawe opowiadania dla dzieci – historie o zwierzętach, w których w fascynującej literackiej formie podano wiele ciekawych faktów naukowych.

Okazuje się, że nauka to dość proste dla małych dzieci, wystarczy tylko dobrać właściwe słowa. Pomóżcie dziecku poznać świat nauki poprzez dyskusje, obserwacje i doświadczenia. Te proste działania mogą stać się podstawą jego przyszłych naukowych poczynań!