Ważne wskaźniki rozwoju w pierwszym roku życia dziecka

Wszystkie mamy, które urodziły pierwsze dziecko, chcą czym prędzej zobaczyć, jak zacznie ono pełzać, uśmiechać się, wstawać na nogi, gaworzyć. Pierwszy rok życia dziecka jest okresem niezwykle intensywnych zmian, które pojawiają się z tygodnia na tydzień. Maluszek szybko rozwija się fizycznie i umysłowo. Od pierwszych dni po narodzinach dziecko zaczyna nabywać umiejętności niezbędnych do życia. Jednak mamy nie wiedzą, czy dziecko czyni postępy w porę.

Wskaźniki rozwoju niemowląt są ważne po to, by zrozumieć, w jakim tempie się one rozwijają i rosną. Rodzice powinni pilnie je obserwować, by w porę zażegnać możliwe zaburzenia i odchylenia. Rozważmy 16 ważnych wskaźników rozwoju dziecka w pierwszym roku życia. To pomoże wam widzieć ogólny stan i przewidzieć dalszy rozwój wydarzeń.

Co to są wskaźniki rozwoju dziecka?

Wskaźniki rozwoju świadczą o tym, że dziecko jest zdrowe i rozwija się w normalnym tempie. Dziecko może jednocześnie osiągnąć kilka wskaźników.

Wskaźniki rozwoju dziecka dzielą się na poznawcze, fizyczne, społeczne i emocjonalne. Najważniejsze wskaźniki rozwoju dziecko osiąga w pierwszym roku życia.

16 ważnych wskaźników rozwoju dziecka w pierwszym roku życia

Rozpatrzmy podstawowe wskaźniki prawidłowego rozwoju dziecka w ciągu pierwszego roku życia.

1. Zdolność trzymania główki

• Pod koniec pierwszego miesiąca życia głównym wskaźnikiem rozwoju dziecka jest jego zdolność do szybkiego podnoszenia głowy, gdy leży na brzuszku.
• Pod koniec drugiego miesiąca dziecko położone na brzuszku może podnieść głowę pod kątem 45 stopni. Jego mięśnie są już dostatecznie mocne, by mogło dźwignąć się na łokciach i lekko podnosząc tułów poszerzyć pole widzenia.
• W czwartym miesiącu maluszek w staje się coraz bardziej ruchliwy, nie tylko podnosi główkę, ale także klatkę piersiową, wyciąga rączki do zabawek zawieszonych przy łóżeczku. Przy końcu czwartego miesiąca dziecko leżąc na brzuszku może już swobodnie trzymać główkę, podnosić ją na 90 stopni i łatwiej ją obracać, gdyż mięśnie szyi są już dostatecznie mocne.
• W wieku sześciu miesięcy dziecko niemal całkowicie kontroluje ruchy głową i może obracać głowę w różnych kierunkach by zobaczyć przedmioty i pochylać ją, kiedy się je sadza czy podnosi. Ponadto potrafi swobodnie unosić główkę, zarówno leżąc na brzuszku, jak i na plecach.
• W wieku siedmiu miesięcy dziecko potrafi całkowicie już kontrolować ruchy głowy, stają się one płynne.

2. Umiejętność wytwarzania dźwięków

• W wieku dwóch miesięcy dziecko zaczyna głużyć.
• Pod koniec trzeciego miesiąca dziecko zaczyna chichotać i piszczeć, ponieważ w tym wieku rozwijają się struny głosowe. Wzrasta zakres wydawanych przez nie dźwięków.
• Niemowlę zaczyna gaworzyć pod koniec czwartego miesiąca. Wypowiada proste samogłoski, takie jak „a”, „o” itp.
• W ciągu następnych dwóch miesięcy zwiększa się zakres wydawanych dźwięków i pod koniec szóstego miesiąca dziecko potrafi już wymawiać kombinacje samogłosek i spółgłosek, tworząc proste sylaby. Pod koniec ósmego miesiąca dziecko zaczyna mówić „ma-ma”, „ta-ta”, ale nie rozróżnia jeszcze znaczenia tych słów i może dowolnie nazwać tak każdego z rodziców.
• Pod koniec dziewiątego miesiąca dziecko stara się już wypowiadać słowa, jednak jego wymowa nie jest zbyt doskonała. W wieku dwunastu miesięcy dziecko prawidłowo wymawia słowa „mama” i „tata”, jak również proste jednosylabowe słowa („tak”, „nie”, „daj”). A także używa wykrzykników, by wyrazić swoje emocje.

Poniższe wskaźniki rozwoju dotyczą sfery motorycznej.

3. Obracanie się

• Czteromiesięczne dziecko odwraca się na bok, kiedy leży na plecach, i z pleców na brzuch. Dziecko odwraca się wciąż w jednym kierunku.
• W sześć miesięcy dziecko może już odwrócić się w obu kierunkach: z brzucha na plecy i z powrotem na brzuch.

4. Siedzenie

• Pod koniec drugiego miesiąca dziecko może siedzieć z pomocą rodziców. Jednak dopiero po czterech miesiącach potrafi przyjąć prawidłową pozycję siedzącą, podparte przez rodzica: mięśnie jego szyi są już dostatecznie mocne, by powstrzymać ostre ruchy główki.
• Po sześciu miesiącach dziecko może siedzieć bez podparcia. W dziewięć miesięcy – samodzielnie przyjąć pozycję siedzącą i siedzieć przez 7-10 minut.
• W wieku dziesięciu miesięcy dziecko zwykle już nie leży na brzuchu, a siedzi – staje się to jego naturalną pozycją. Pod koniec pierwszego roku dziecko łatwo może usiąść z pozycji stojącej.

5. Pełzanie        

• Od drugiego miesiąca dziecko może podnieść główkę i opierać się na ramionach. Z upływem czasu poprawia tę umiejętność. To staje się początkiem pełzania.
• Dzieci zaczynają pełzać w wieku 7-9 miesięcy. Ta umiejętność jest maksymalnie rozwinięta do końca dziewiątego miesiąca. Pełzanie wzmacnia mięśnie dziecka i stwarza podstawy do tego, by stanęło na nogach.

6. Stawanie na nogach

• Trzymiesięczne dziecko może częściowo utrzymać ciężar swojego ciała na nogach, gdy rodzice je stawiają pionowo.
• W wieku czterech miesięcy dziecko przestawia nogi, kiedy zostanie postawione na twardej powierzchni. W sześć miesięcy podskakuje na nogach, jeżeli rodzice je podtrzymują.
• Przed ukończeniem dziewiątego miesiąca dziecko może stać na jednym miejscu trzymając się nieruchomego przedmiotu.
• W 12 miesięcy dziecko może stać bez opierania się o postronne przedmioty, ale jeszcze nie może chodzić. Jednak, znajdując się w pozycji stabilnej, próbuje samodzielnie zrobić kilka kroków. Jest to wskaźnik rozwoju jego dużej motoryki.

7. Pierwsze kroki

Umiejętność stania na nogach prowadzi do tego, że przy końcu jedenastego miesiąca dziecko zaczyna chodzić z podporą rodziców.

Po 12 miesiącach dziecko próbuje podjąć pierwsze kroki bez pomocy rodziców. Jest to główny wskaźnik rozwoju dziecka w pierwszym roku życia.

Poniższe wskaźniki dotyczą rozwoju sensorycznego dziecka.

8. Śmiech i uśmiech

• Pierwszy uśmiech dziecka pojawia się w wieku dwóch miesięcy. Do trzech miesięcy dziecko uśmiecha się już do rodziców i w odpowiedzi na przyjazne nastawienie innych.
• W wieku czterech miesięcy dziecko zaczyna się śmiać.
• Kiedy dziecko rośnie, zaczyna uśmiechać się i śmiać w różnych sytuacjach: gdy widzi znajomą twarz, ulubioną zabawkę, buteleczkę z jedzeniem czy po prostu patrzy na coś, co je śmieszy. W wieku sześciu miesięcy uśmiecha się do swoich myśli.

9. Rozwój słuchu

• Dziecko słyszy od urodzenia, dlatego uspokaja się, gdy słyszy głosy rodziców.
• Od wieku dwóch miesięcy niemowlęta odwracają głowę w kierunku źródła dźwięku, czasem nie zupełnie dokładnie.
• Pod koniec trzeciego miesiąca dziecko może już dokładnie zlokalizować źródło dźwięku.
• Sześciomiesięczne dziecko może nie tylko zlokalizować źródło dźwięku, ale także reagować na ten dźwięk. Jest to ważny wskaźnik rozwoju malca. W dziewięć miesięcy mózg dziecka jest już w stanie lepiej opracowywać dźwięki, więc dziecko potrafi naśladować odgłosy, które słyszy.
• W wieku 12 miesięcy słuch jest już dobrze rozwinięty. Teraz może rozpoznać kilka wyjątkowych dźwięków i określić głos znajomych ludzi.

10. Rozwój wzroku

• Widzenie noworodków jest nieostre i dziecko nie potrafi skupić go na jakimś przedmiocie. Uwagę noworodków najbardziej przyciągają jaskrawe kolory i kontrastowe obiekty, jak również obiekty dużych rozmiarów.
• Pod koniec pierwszego miesiąca dziecko przebiega wzrokiem twarze ludzi. Wciąż bardziej interesują je jaskrawe obiekty, które znajdują się w odległości około metra.
• Przez pierwsze dwa miesiące życia dziecka rodzicom może się wydawać, że ma ono zeza. W tym wieku ma jeszcze niedostatecznie rozwinięte mięśnie podtrzymujące gałki oczne. Problem ten zwykle zanika pod koniec drugiego miesiąca. Dziecko może śledzić ruchy najbliższych obiektów i zwraca uwagę na twarze.
• Pod koniec trzeciego miesiąca dziecko potrafi już koordynować swoje widzenie z ruchami rąk. Rozwija też percepcję głębi przestrzeni.
• W cztery miesiące wzrok dziecka jest już prawidłowo skoordynowany z ruchami rąk. Rozwija się widzenie stereoskopowe, dlatego dziecko łatwo odbiera przestrzeń o dużej głębi.
• W pięć miesięcy dziecko potrafi widzieć na dużą odległość. Może z daleka rozpoznać znajomą twarz. Uśmiecha się, kiedy widzi znajomą twarz lub znajomy przedmiot.
• W tym wieku dzieci również dobrze postrzegają kolory – tak jak dorośli.
• W sześć miesięcy dziecko wykorzystuje wzrok do badania otaczającego go świata. Koordynacja widzenia i ruchów dziecka znacznie się poprawia dzięki temu, że niedawno nauczyło się pełzać.
• W wieku dziewięciu miesięcy ostatecznie formuje się kolor oczu dziecka.
• Jednoroczne dziecko widzi już świat tak, jak widzi go dorosły. Widzi wiele kolorów i odcieni, dobrze postrzega przestrzeń i może ocenić drogę poruszającego się obiektu.

11. Nocny sen

• W pierwszych miesiącach życia noworodek będzie spał mniej więcej tyle samo czasu w dzień, co i w nocy. Na przykład, niemowlęta w wieku do jednego miesiąca śpią ogólnie po 16 godzin dziennie, czyli po 8 godzin we dnie i w nocy.   
• Czas snu w ciągu dnia zmniejsza się do wieku sześciu miesięcy. Teraz dziecko przesypia 4 godziny w dzień i 8-9 godzin w nocy.
• Kiedy dziecko osiągnie wiek dwunastu miesięcy czas jego dziennego snu zmniejsza się do trzech godzin, a nocnego – wzrasta do jedenastu.

12. Chwytanie

• Nowonarodzone dzieci ściskają piąstki, by chwycić rękę, która głaska je po dłoni. Jest to odruch chwytania, który występuje od chwili urodzenia. Przejawia się on także, kiedy dziecko próbuje palcami nóg chwycić rękę głaszczącą jego stopę. Ta funkcja nie ma praktycznego zastosowania i zanika w wieku około sześciu miesięcy.
• W sześć miesięcy dziecko może wziąć przedmiot z płaskiej powierzchni, używając wszystkich palców jednocześnie.
• Pod koniec siódmego miesiąca życia dziecko może brać drobne przedmioty, używając opuszków kciuka i palca wskazującego
• W dziewięć miesięcy dziecko potrafi za pomocą kciuka i palca wskazującego zbierać drobne przedmioty z płaskiej powierzchni.
• W 12 miesięcy dziecko rozwija złożone umiejętności chwytania przedmiotów. Może już chwytać przedmioty, na przykład, za pomocą kciuka i środkowego palca itd.

13. Spożywanie pokarmów stałych

• Niemowlęta mogą jeść przetarte pokarmy od szóstego miesiąca, kiedy rozwija się ich układ trawienny. W sześć miesięcy dziecko potrafi już siadać i całkiem pewnie trzymać głowę – jest to warunek wstępny dla początku podawania stałego pożywienia.
• Pod koniec siódmego miesiąca dziecko potrafi przeżuwać pokarm i zamyka usta po karmieniu z łyżeczki.
• W osiem miesięcy dziecko może gryźć. 
• W wieku dziewięciu miesięcy dziecko potrafi brać kawałki jedzenia za pomocą kciuka i palca wskazującego. Jest to najwłaściwszy czas, aby zacząć uczyć je używania sztućców.
• Im starsze dziecko tym rzadziej pojawia się odruch wymiotny, który był naturalnym dla niego sposobem pozbywania się stałych kawałków jedzenia, żeby się nie udławić. Dziecko teraz potrafi też lepiej kontrolować ruchy języka i szczęk, otwiera buzię do karmienia z łyżeczki.
• W wieku 12 miesięcy dziecko jest już w stanie samodzielnie zjeść kilka potraw. Można mu już dawać mleko i jajka.

14. Ząbkowanie

• Pierwsze wyrastają dwa dolne przednie siekacze. Zwykle występuje to w okresie 7-9 miesięcy.
• Następnie, w wieku 9-10 miesięcy pojawiają się górne siekacze.
• Dolne siekacze boczne wyrzynają się w wieku 11-12 miesięcy, górne – w 12-13 miesięcy.
• Pod koniec pierwszego roku życia dziecko zwykle ma nie więcej niż 8 zębów: 2 górne i 2 dolne przednie siekacze; 2 górne i 2 dolne siekacze boczne.

W pierwszym roku życia następuje również intensywny rozwój sfery poznawczej dziecka.

15. Rozwój sfery poznawczej

• W wieku dwóch miesięcy dziecko już zaczyna analizować otaczający je świat: przedmioty, ludzi itd.
• W wieku czterech miesięcy dziecko osiąga główny wskaźnik rozwoju sfery poznawczej, kiedy zaczyna badać przyczyny i skutki. Wykonuje różne czynności, by zobaczyć ich wyniki i reakcję rodziców.
• W wieku sześciu miesięcy rozwija się ciekawość. Dziecko bierze do rąk różne przedmioty, przygląda się im, by zrozumieć, jak to działa. W tym wieku dziecko po raz pierwszy reaguje na własne imię.
• Pod koniec siódmego miesiąca dzieci zaczynają rozumieć stałość przedmiotów. Innymi słowy, rozumieją, że zabawka nie znika na zawsze, kiedy zostaje sprzątnięta. W tym wieku lubią bawić się w chowanego i w podobne zabawy.
• W wieku ośmiu miesięcy dziecko jest w stanie skupić uwagę na obiekcie nie dłużej niż przez trzy minuty, ale jednocześnie wykazuje wielką ciekawość przedmiotów, które widzi wokoło.
• W wieku dziewięciu miesięcy dziecko naśladuje gesty oraz czynności innych. Jest to bardzo ważny wskaźnik prawidłowego rozwoju w pierwszym roku jego życia. Pod koniec dziesięciu miesięcy staje się o wiele mądrzejsze, niż wcześniej. Na przykład, jeżeli schowasz w pokoju jakiś przedmiot, dziecko z łatwością go odnajdzie.
• W 12 miesięcy dziecko rozumie już nazwy kilku otaczających je przedmiotów i ich przeznaczenie. Na przykład, wie, że przez telefon można porozmawiać z inną osobą przykładając go do ucha, a grzebień jest potrzebny, by uczesać włosy. Dziecko uczy się wszystkiego od rodziców, obserwując i powtarzając ich czynności.

16. Rozwój społeczny i emocjonalny

• Nowo narodzone dziecko okazuje zmysłową percepcję w stosunku do ludzi, których zna, szczególnie rodziców. Na przykład, przestaje płakać, gdy usłyszy głos matki czy kiedy matka weźmie je na ręce.
• Pod koniec drugiego miesiąca dziecko rozumie, że rodzice się nim opiekują. Zaczyna się uśmiechać do ludzi, którzy stale z nim współdziałają (dziadkowie, starsi bracia i siostry, którzy z nim siedzą).
• W cztery miesiące dziecko lubi bawić się z ludźmi, uśmiecha się do nich, reaguje na ich działania. Dziecko płacze tylko w określonych sytuacjach: gdy jest głodne, zmęczone lub gdy odczuwa ból czy dyskomfort.
• W wieku sześciu miesięcy dziecko rozpoznaje znajome twarze i bardzo się cieszy. Z obcymi, przeciwnie, czuje się nieswojo. W tym wieku zaczynają przejawiać się cechy jego osobowości. Dziecko może być nieśmiałe, drażliwe, spokojne czy przyjazne. Te cechy są związane z jego wrodzonym temperamentem.
• W wieku ośmiu miesięcy dziecko rozumie, że rodzice kojarzą się z poczuciem ciepła i bezpieczeństwa. W wieku 9-12 miesięcy doświadcza lęku z powodu rozłąki z rodzicami. Dużo płacze, gdy rodzice są poza zasięgiem jego wzroku. Roczne dziecko zaczyna odczuwać lęk przed obcymi ludźmi, chwyta rodzica za rękę, by poczuć się komfortowo. Odmawia pójścia na ręce do obcego, a pozwala się wziąć za ręką komuś, kogo dobrze zna.

Bądźcie uważni w chwilach, kiedy dziecko osiąga wskaźniki rozwoju. Ale jednocześnie pamiętajcie, że każde dziecko jest indywidualne i rozwija się w swoim własnym tempie, więc należy uzbroić się w cierpliwość. Zajęcia i zabawy z dzieckiem pomogą mu osiągnąć wszystkie niezbędne wskaźniki rozwoju. Dlatego bawcie się, współdziałajcie, pomagajcie mu zdobyć umiejętności socjalizacyjne. Będzie to sprzyjało jego wzrastaniu i rozwojowi.